Microsoft Word статистика лотин 14. doc

Tarkibiy nisbiy miqdorlar statistik to‘plamni tashkil etuvchi 
ayrim guruh miqdorlar qanchasini tashkil etishini bildiradi. Tarkibiy 
nisbiy miqdorlar (Tnm) to‘plamning ayrim guruh miqdorlarini shu 
to‘plamning umumiy yig‘indisiga bo‘lgan nisbati bilan aniqlanadi. 
To‘plamning ayrim guruh miqdori (bir qismi) x 100 
Tnm = ---------------------------------------------------------------------- 
 
 
To‘plamning umumiy miqdori 
Misol: Qandolatchilik korxonasi parvarda, novvot va xolva ishlab 

---

33 
chiqaradi. Ushbu yilda bu korxona 2360 ming so‘mlik mahsulot ishlab 
chiqargan, shu jumladan parvarda 950 ming so‘mlik, navvot - 650 ming 
so‘mlik va xolva - 760 ming so‘mlik. Bu korxona ishlab chiqarayotgan 
har bir mahsulot turi umumiy ishlab chiqarilgan mahsulot so‘mmasining 
qanchalik hissasi (tarkibi)ni bilish uchun, ular har bir turi miqdorini 
umumiy miqdorga bo‘lish lozim.
950,0 x 100 
Parvarda = ------------------- = 40,3 % 
2360
650 x 100 
Navvot = ------------------- = 27,5 % 
2360 
760 x 100 
Xolva = ------------------ = 32,2 % 
2360
Agarda ushbu misolni jadval shakliga keltirsak: 
Mahsulot turlari 
Mahsulot miqdori (ming 
so‘m) 
Tarkibi 
Parvarda 
950,0 
40,7 
Navvot 
650,0 
27,5 
Holva 
760,0 
32,2 
Jami 
2360,0 
100,0 
Itensivlikni ifodalovchi nisbiy miqdor (Inm). Bu ko‘rsatkich 
o‘zaro bir-biri bilan bog‘liq bo‘lgan hodisa va jarayonlarni ifodalovchi 
ikki miqdor bir-biri bilan taqqoslanadi.
To‘plamning bir ob’ektiga doir miqdor 
Inm = ------------------------------------------------------------- 
To‘plamning ikkinchi ob’ektiga doir miqdor 
Misol: 1) O‘zbekiston Respublikasida 1997 y. 23443,7 ming aholi 
bo‘lib, 614,0 ming kishi tug‘ilgan. Demak har bir 1000 kishiga 
tug‘ilganlar sonini hisoblaydigan bo‘lsak = 614000 : 23443.7 = 26 kishi 
bo‘ladi. 
2) O‘zbekiston hududi 447,4 kv.km. bo‘lib, uning aholisi 1997 y. 
23443,7 ming kishini tashkil etgan. Xududning har bir kv.km ga qancha 
aholi to‘g‘ri kelishini topamiz, ya’ni aholining har bir kv.km ga 
zichligini aniqlaymiz: 
23443,7 ming k 

---

34 
Aholi zichligi = ----------------------------- = 52 ming kishi 
447,4 kv. km 
Demak 
intensiv 
nisbiy 
miqdorlar 
natijalarida 
ikki 
ko‘rsatkichlarning o‘lchov birliklari ham qatnashadi. Intensiv nisbiy 
miqdorlarning boshqa nisbiy miqdorlardan yana bir farqi shundaki, 
ularning natijalari aniq sonlar bilan ifodalanadi. 
Intensiv nisbiy miqdorlar aholining xududlardagi zichligi, har 100 
aholiga tug‘ilish, nikoh, o‘lim kabi ko‘rsatkichlarning to‘g‘ri kelishi, 
aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan milliy daromad, har bir gektar yerga 
solingan o‘g‘it saomog‘i kabilarni aniqlashda foydalaniladi. 
Koordinatsiya nisbiy miqdorlari (Knm) to‘plamning bir-biriga 
bog‘liq ikki guruhlarining bir-biriga nisbati bilan aniqlanadi. Bunday 
nisbiy miqdorlarni aniqlash to‘plam guruhlarining bir-biri o‘rtasidagi 
nisbiy koordinatsiyani aniqlashda foydalaniladi: