Microsoft Word umarbekov ziyouz com doc
Download 1.38 Mb. Pdf ko'rish
|
umarbekov ziyouz com
|
www.ziyouz.com кутубхонаси
5 tashkil etdilar. Yozuvchilarga maosh ham tayin qildilar. Ammo yozuvchilar bu rag‘batga befarq qaraganlari sababli studiya ijobiy samara, ijodiy meva deyarli bermadi. O’zbek kinosi bilan horij kinosi ustalarining birgalikdagi hamkorligida ham O’lmas akaning hissalari bor. Hindiston kinochilari bilan birgalikda ishlangan «Alibobo va qirq qaroqchi», Yugoslaviya kinochilari bilan hamkorlik shular jumlasiga kiradi. Yozuvchilar uyushmasida ishlaganlarida ham ustoz yozuvchilarning mahorat maktablarini ochishga urindilar. Lekin u paytdagi baqiroq zamon ko‘p yaxshi ishlarning amalga oshuviga to‘sqinlik qildi. Dunyoda tasodiflar ko‘p bo‘ladi. Shulardan biri — O’lmas aka 1934 yilda, ulug‘ shoir, alloma, siyosiy arbob, diplomat, o‘zbek teatrining asoschisi Abdulla Avloniy vafot etgan yili tug‘ilganlar. Mirobod mahallasida Abdulla Avloniy asos solgan maktabda o‘qiganlar. Xuddi ustoz kabi o‘zbek dramaturgiyasiga xizmat qildilar. O’lmas akaning bolaliklari og‘ir urush yillariga, nohaqlik avjga chiqqan zamonlarga to‘g‘ri kelgan. Bir burda nonga muhtojlik, ayriliqlar, motamlar... bularning barchasini ko‘rdilar. «Fotima va Zuhra»ni o‘qiyotganimda bir necha yerda «non-qovurdoq» deb atalmish taom tilga olinganiga e’tiborni qaratib, u kishi bilan uchrashganimda «nonpalov»ni yaxshi ko‘rar ekansizda, a?» deb hazil ohangida so‘radim. «Yo‘q, — dedilar O’lmas aka, jiddiy tarzda, — urush paytida onam rahmatli shu taomni ko‘p pishirardilar. Kambag‘alning to‘yimli taomi edi-da, bu. Hozir bu ahvolga tushganimda qarasam, «qora kunimga yarab kolar», deb boylik to‘plab qo‘ymagan ekanman. O’sha taomni ko‘p eslayapman...» Chindan ham O’lmas aka boylikka ruju qo‘ymagan edilar. U kishining boyliklari — oilalari, uydagi kitoblari-yu, yozuv stollari, qog‘oz-qalamlari edi. Uyda ortiqcha hasham, bezak yo‘q. Ahli ayollarining bilaklarida tilla bilak-uzukni birov ko‘rmagan. Holbuki O’lmas aka katta boylik to‘plash imkoniga ega yerlarda ishlagan edilar... «Yer yonganda» hikoyasida ham nonqovurdoqqa duch kelamiz. Zamonning ayanchli qiyofasini bu qadar mahorat bilan ifodalash uchun avvalo yozuvchining o‘zi pokiza bo‘lmog‘i lozim edi. Haromdan hazar qiluvchi Solihabibining o‘ziga o‘t qo‘yishini asoslamoq uchun yozuvchining o‘zi avvalo haromdan hazar qilmog‘i shart edi. Solihabibi — pokizalik ramzi. Yer ham yaralishida pokiza bo‘lgan. Bag‘ridagi harom-harish ishlardan bezib necha bora yongan, alamlardan necha bora tars-tars yorilib ketgan ekan?! O’g‘lining pokligiga, begunohligiga, tuhmat bilan qamalganiga ishonib, o‘zini ham, kelini, nabirasini, qarindoshlarini ham ishontirib, ovutib yurgan ona berkitilgan tilla tangalarni ko‘rib, nazarida Yer yonganday bo‘ladi. Yer unga go‘yo xabar beradi, bag‘riga chaqiradi. Kechagina o‘zini osmoqchi bo‘lgan keliniga tanbeh bergan kampir bu kech o‘zining ustiga kerosin quyadi... O’zga chorasi yo‘q uning. Hatto Ona Yer ham chorasiz... Dunyoni charxpalak deydilar. Chindan ham ko‘p voqealar oradan yillar o‘tib yangi shaklda, ko‘rinishda takrorlanadi. Stalin davri vahshati saksoninchi yillarda O’zbekistonda qayta tirildi. O’rmonga o‘t ketganday bo‘lib, ho‘lu quruq baravar yondi, gunohkoru begunohlarni baravar qamadilar. Bu ayanchli tadbirga yozuvchilardan birinchi bo‘lib O’lmas Umarbekov munosabat bildirdilar. Bildirganda ham zamonni xolis tarzda tahlil qildilar. Yozuvchi bolaligida «xalq dushmani»ning farzandlariga, qarindoshlariga maktabda yomon munosabatda bo‘linganiga o‘zi guvoh edi. Shu bois ham otasi qamalgan Tursunboyning xo‘rliklarini ta’sirli tarzda bayon eta oldi. Stalin zamonida ham, «o‘zbeklar ishi» davrida ham oilalar haqiqatning tagiga yetolmay garang edilar. O’lmas akaning asarlari nashrdan chiqishi bilan qiziqib o‘qirdik. Asarlar, ayniqsa, hikoyalar bilan chiqqan vaqtida bitta-bitta tanishish boshqa-yu, to‘plangan holda o‘qib ko‘rish kishida o‘zgacha taassurot uyg‘otadi. Yozuvchining mahoratini, betakrorligini ayni shu to‘plam aniq-ravshan ko‘rsatib turadi. Yozuvchining tanlangan asarlari majmuida alohida jild tashkil etib, «Yer yonganda», deb nom olgan mazkur kitob ham bundan mustasno emas. Adibning yigit yoshida yozgan hikoyalaridan tortib to |
