Microsoft Word usmon mushafi ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 

30

Manbalar turli zamonlarda Qohirada bir necha Usmon Mushaflari bo‘lganligidan xabar 

beradi. Tarixchilar Mushaflarning qanday qilib Misrga kelib qolganini bayon qiladilar va 

ularning Usmon (r.a.) har xil yurtlarga yubortirgan Mushaflari ekanligini quvvatlaydilar. 

Aziz o‘quvchi, ehtimol siz shunday muqaddas Mushafi sharif podshohlar xazinasidan 

chiqarib, hadya qilib yuborilishiga ishonmassiz. Lekin, o‘sha paytda Oltin O’rda va Misr 

mamlakatlari orasida mustahkam aloqa, chinakam do‘stlik o‘rnatish naqadar zarur edi, 

chunki, o‘sha paytda qonxo‘r Helaku Misrdan o‘ch olish uchun va Islom yurtlarini yana 

bir marta talon-taroj qilish uchun Rum bilan ittifoq tuzgan edi. Buning aksi o‘laroq, 

Baraka xon Allohning hohishi bilan Islomga kirgan va unga nihoyatda muhabbat qo‘ygan 

bo‘lib, Helakuga xavf solib turar edi. Shuning uchun u yuqorida zikr qilingan 

qimmatbaho va qadrli hadyaga loyiq edi. Bu rivoyat mantiqqa to‘g‘ri keladi va undan 

qalb taskin topadi. 

Yuqorida shayx Murod Ramziy, ushbu mushaf Bosh Mushaf ham emas, har xil 

o‘lkalarga yuborilgan Usmon Mushaflarining biri ham emas, degan Marjoniyning fikrini 

rad etgani aytildi. Bunda u Abu Ubayd rivoyatiga qarshi chiqqan ulamolarning so‘zlarini 

dalil qiladi. (3-rivoyatga qaralsin). 

To‘rtinchi. Samarqand ulamolari, shu jumladan elchi Yahyo Xo‘ja Buxoriyning 

Mushaf Amir Temur xazinasidan yoki kutubxonasidan chiqqan, degan bayonlari. Ikkinchi 

rivoyatda Amir Temur uni Basradan olib Samarqandga keltirgan, deyiladi. Agar Amir 

Temurning shon-shavkati, qudrati, uning tutgan mavqeini hisobga olsak, bu rivoyat ham 

haqiqatga to‘g‘ri keladi. Chunki, Mushafi Usmoniydek oliy iftixor manbai Temurning 

mulkidan chetda qolishi mumkin emas edi. O’sha ulamolarning e’tiroficha, bu Mushaf 

Samarqandda to‘rt yuz yildan beri mavjud bo‘lgan. 

Beshinchi. Xo‘ja Ahror valiy muridlari Sulton Boyazidni davolab, evaziga Usmoniylar 

xazinasidagi Mushafni olib kelgan, degan rivoyat. 

Oltinchi. Mushafni shayx Abu Bakr Qaffol Shoshiy Bag‘dod xalifalari xazinasidan olib 

kelganligi haqidagi rivoyat. Bu rivoyatni shayx Muhammad qozi Shoshiy (Xo‘ja Ahrorning 

xalifalaridan bo‘lib, Toshkent shahrining qozisi edilar. Qozilik ishlarini yuritib turgan 

masjid hozir ham bor. Bir necha ahli ilm oilalar o‘zlarini u kishiga mansub deb 

sanaydilar) o‘zlarining. «Silsilatul-Orifin» nomli kitoblarida keltirganlar. Taajjublanarli 

joyi shuki, shayx Xo‘ja Ahrorning xalifalari bo‘lishliklariga va mazkur kitob Xo‘ja 

Ahrorning manoqiblari to‘g‘risida bo‘lishiga qaramasdan, Mushafi Usmoniy to‘g‘risida gap 

ketganda Xo‘ja Ahrorni zikr qilmaydilar, balki uni Imom Qaffol Kabiri Shoshiy olib 

kelganlar, deydilar. Shayx Muhammad qozi, shuningdek, «Mushaf Imom Qaffol 

zamonlarida Toshkentda mavjud edi. Xorazmshoh Toshkent shahrini xarob qilgan 

kezlarda, u Abu Muso mahallasida saqlanar edi. Shundan keyin g‘oib bo‘lgan», deydilar. 

Agar Mushaf qozi Muhammad zamonlarida mavjud bo‘lib, Xo‘ja Ahror uni Samarqandga 

olib ketganlarida, qozi Muhammad buni Xo‘ja Ahrorning manoqiblari sifatida, albatta, 

zikr qilgan bo‘lar edilar. 

Menga Toshkent ulamolaridan Fozilxo‘ja domla janob muftiy Ziyouddinxonning 

otalari, shayximiz, marhum Eshon Boboxon hazratlaridan shunday naql qildilar: “Hozirgi 

kunda mazkur mahalla imom Qaffol Shoshiy maqbaralari yaqinidagi Qa’ni mahallasidur. 

Mushaf shu mahallaning hozir mavjud bo‘lgan masjidida saqlangan”. 

Yana ajablanarli narsa shuki, shayx Ali bin Husayn Koshifiy Xo‘ja Ahror manoqiblari 

haqida katta bir kitob tasnif qilib, Mushafi Usmoniy haqida biror og‘iz gap aytmaganlar. 

Vaholanki, Koshifiy u zotning xizmatlarida mulozim bo‘lib, shayxning holatlariga tegishli 

har bir katta-yu kichik voqealarni sanab o‘tganlar. Mushafi Usmoniydek iftixorga bois 

shunday ulug‘ mulkni aytmay o‘tishlari ehtimoldan nihoyatda uzoq. 

Bunday ulug‘ meros u kishiga va Xo‘ja Ahrorning boshqa yaqinlariga maxfiy bo‘lishi 

---

Toshkentdagi Usmon Mushafining tarixi. Shayx Ismoil Maxdum