Microsoft Word янги урта масофа

 
Ma’sul muharrir: 
p.f.n M.S. Olimov
 
Taqrizchilar:
 
Buxoro Davlat Universiteti Jismoniy tarbiya 
fakulteti dekani p.f.n B.B.Mamurov 
Buxoro viloyat yengil atletika federatsiyasi
bosh kotibi Sh.K.Sharipov
 
 
O’zbekiston 
Respublikasi 
Oliy 
va 
o’rta 
maxsus 
ta’lim 
vazirligining 2014 yil 23 avgustdagi 335 – sonli buyrug’iga asosan 
o’quv qo’llanma sifatida nashrga tavsiya etildi. 

---

O’RTA VA UZOQ MASOFALARGA YUGURUVCHILAR UCHUN MURABBIYINING KASBIY-PEDAGOGIK FAOLIYATI 
~ 3 ~ 
KIRISH 
۞۩۞۩۞۩۞۩۞۩۞۩۞۩۞ 
 
Yosh avlodni jismonan sog’lom aqlan etuk bo’lib o’sishlarida 
jismoniy tarbiya va sportning ahamiyati kattadir. Respublikamizda 
jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirishga bo’lgan e’tibor davlat 
siyosati darajasiga ko’tarilgan. Bu borada qabul qilingan qonunlar 
jismoniy tarbiya va sport ishlarini rivojlantirishga keng yo’l ochib 
bermoqda. Xususan “Ta’lim to’g’risidagi”
1
qonun va “Kadrlar 
tayyorlash milliy dasturi”
2
, “Jismoniy tarbiya va sport” to’g’risidagi 
qonun
3
, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning 
«O’zbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamg’armasini tashkil 
qilish to’g’risida»gi
4
farmoni va boshqa bir qancha qonun va 
farmonlar ta’lim muassasalari va boshqa turdagi sport jamiyatlarida 
sport turlari bo’yicha to’garaklarni tashkil etish, bolalarni jismoniy, 
ma’naviy-ahloqiy tarbiyalashning zamonaviy shakl va uslublarini 
ishlab chiqish, murabbiylar va o’qituvchilarni kasbiy-pedagogik 
faoliyatini takomillashtirish talab qilmoqda. 
Murabbiylik kasbi-inson faoliyatining eng murakkab jabhalaridan 
biridir. Bu kasbni tanlagan inson avvalo pedagog bo’lishi lozim, 
sportni yaxshi tushunishi, mashg’ulotlar jarayonini mohirona 
boshqarishni 
uddalashi, 
sinov-ta’qiqodlar 
o’tkazishlardan 
cho’chimasligi, shuningdek turli sohalardagi maxsus bilim va 
ko’nikmalarga ega bo’lishi talab etiladi. 
Jamiyat taraqqiyoti va ilm-fan rivoji millionlab insonlarning sport 
bilan shug’ullanishlarni taqozo qiladi. Bugungi kunga kelib sport 
insonni tarbiyalash omili va uning qobiliyatlarini yuzaga chiqaruvchi 
manba hisoblanadi. Zamonaviy sport, ilmiy-uslubiy bilimlarning 
yuqori darajasi, rekord natijalarning kundan-kun o’sib borganligi – 
o’quv mashg’ulot va tarbiya jarayonida markaziy shaxs hisoblanuvchi 
murabbiy faoliyatiga yuqori talablar qo’ymoqda. Zamonaviy 
mutaxassis bu ilmiylikka asoslangan ish faoliyatini amaliyotda qo’llay 
1
O’zbekiston Respublikasi “Ta'lim tog’risidagi” qonuni. T.. Xalq so’zi, 1997 yil 30 avgust 
2
O’zbekiston Respublikasi “Kаdrlаr tаyyorlаsh milliy dаsturi”. T.. Xalq so’zi, 1997yil 30 avgust 
3
O’zbekiston Respublikasi “Jismoniy tarbiya va sport” to’g’risidagi qonuni (yangi tahriri) T.. Xalq so’zi, 2000 
yil 28 may 
4
“O’zbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamg’armasini tuzish to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi 
Prezidentining Farmoni. T.. Xalq so’zi, 2002 yil.25 oktyabr 

---

O’RTA VA UZOQ MASOFALARGA YUGURUVCHILAR UCHUN MURABBIYINING KASBIY-PEDAGOGIK FAOLIYATI 
~ 4 ~ 
oladigan mohir tashkilotchidir. U odamlar bilan ishlay olishi, 
jamoaviy tajribalarni qadirlash, hamkasblari fikrlarini inobatga olish 
va o’z faoliyatiga tanqidiy nazar bilan qarashi kerak bo’ladi. Bir so’z 
bilan aytganda zamonaviy mutaxassis keng bilimga ega yuksak 
ma’naviyatli insondir. Bu qayd etilgan fikrlar murabbiy shaxsiga 
taalluqli hisoblanadi. 
Agar biz yuqori malakaga ega bo’lgan va o’z sohasining 
bilimdoni bo’lgan murabbiy haqida gapirmoqchi bo’lsak, avvalo 
uning shaxsiy ijodkorligi, pedagogik mahorati, chuqur va har 
tomonlama bilim va ko’nikmalarga ega va faol turmush tarzi 
yurituvchi yuksak ma’naviyatli insonni nazarda tutishimiz kerak 
bo’ladi. 
Tinimsiz kundalik mehnat va ilmiy izlanish murabbiy faoliyati 
samarali kechishining asosiy shartidir. Har bir murabbiy uchun muhim 
sanaluvchi yillar davomida shakillanadi murabbiy faoliyatining 
samarali bo’lishi uchun esa mehnat sevarlik, yosh avlod bilan 
ishlashga bo’lgan ishtiyoq, o’z bilim va malakalarini kun sayn oshirib 
borish birdan bir yo’l bo’lib hisoblanadi. 
Sportchini avvalo shaxs sifatida tarbiyalash, uni samarali 
tejamkor texnikaga ega bo’lishni ta’minlash, o’z harakatlarini 
boshqarishga o’rgatish, jismoniy tayyorgarligini oshirib borish – 
murabbiy ish faoliyatining asosini tashkil etishi lozim. Murabbiy 
sportchining ruhiy tayyorgarligiga ham alohida e’tibor qaratish talab 
etiladi. U shogirdlarida o’z kuch va mahoratlariga ishonchni singdira 
olishi va bu kuchni uzoq yillik faoliyat davomida to’g’ri taqsimlab 
tejamkorlik bilan foydalanishini o’rgatishi, mehnatsevarlik va uning 
natijasida shakillanib rivojlanib boruvchi iroda, tirishqoqlik va 
intiluvchanlik kabi xislatlarni tarbiyalashga jiddiy e’tibor qaratishi 
talab etiladi. Bugungi kun murabbiyi faqat o’zi shug’ulanayotgan 
sport turinigina bilishi emas, balki fiziologiya, psixologiya, 
anatomiya, sotsiologiya, singari fanlar bo’yicha ham fundamental 
bilim va ko’nikmalarga ega bo’lishi kerak. Mashg’ulotlar jarayoniga 
ilmiy asoslangan holda kompleks yondashuv, pirovardida murabbiy 
o’z faoliyatida yuqori natijalarni qo’lga kiritishiga olib keladi. Amaliy 
faoliyatda murabbiyga vrach, ilmiy tekshiruv oliygihlari, oily va o’rta 
maxsus bilim yurtlari yordam berishadi. Lekin malakali sprotchini 
tayyorlashda asosiy rol baribir murabbiyga bog’liq ekanligi hech 

---

O’RTA VA UZOQ MASOFALARGA YUGURUVCHILAR UCHUN MURABBIYINING KASBIY-PEDAGOGIK FAOLIYATI 
~ 5 ~ 
kimga sir emas. Shundan kelib chiqib murabbiy faoliyatini o’rganishi, 
jumladan o’rta va uzoq masofalarga yugurish bo’yicha murabbiy 
faoliyatini o’rganish ko’pchilikda qiziqish uyg’otishi tabiiydir. 
Ushbu o’quv qo’llanma orqali biz amaliy tajribalar, hamda 
maxsus uslubiy adabiyotlarga tayangan holda, sport murabiyi 
faoliyatini asosiy qirralarini ochib berishga va mashg’ulotlar 
jarayonining qoida va prinstiplarini kitobxonlar hukmiga havola 
etishga harakat qilib ko’rdik. 
O’quv qo’llanma Oliy va o’rta maxsus o’quv yurtlarining 
jismoniy tarbiya fakultetlari, sport maktablari, kasb-hunar kollej 
murabbiy va talabalari uchun mo’ljallangan bo’lib. O’quv 
qo’llanmada o’rta va uzoq masofalarga yuguruvchilar mashg’uloti 
jarayonini boshqarish, mashg’ulotlarni qonuniyatlari, murabbiy 
faoliyatining asosiy yo’nalishlari, musobaqa oldi tayyorgarlik 
jarayonlarida murabbiy va o’qituvchilarni kasbiy pedagogik 
faoliyatini shakllantirishda, mashg’ulotlar jarayonini tashkil qilish 
hamda o’tkazishning zamonaviy uslublari ko’rsatilgan.