Mig3 uzb indd

3-тамойил. Ахборот, билим ва хабарлар ҳар доим ҳам бетараф, мустақил ёки 
холис бўлавермайди. МАСнинг ҳар қандай концептуализацияси, ундан фойда-
ланиш ва қўллаш ушбу тасдиқнинг барча фуқаролар учун шаффоф ва тушунарли 
бўлишини таъминлаши керак.
Фактларни ажратиб олиш ва танлашни амалга оширар эканмиз, биз ахбо-
ротга ва унинг фильтрациясига таъсир кўрсата бошлаймиз. Бу ҳар доим 
ҳам манипуляция билан боғлиқ бўлмайди, балки урғу бериш учун биз биринчи 
даражали ва иккинчи даржали маълумотларни ажратамиз. Айни пайтда, 
бу дунёни ўзимизнинг нуқтаи назаримиздан кўрсатиш йўлидаги қадам 
ҳисобланади. Ушбу тамойил, манбалар билан ишлашда ҳам ва умуман медиа 
билан ишлашда ҳам бундай вазият кузатилиши мумкинлигини таъкидлайди, 
ушбу фактни албатта ҳисобга олиш керак.
4-тамойил. Ҳар бир фуқаро, бундай интилишни намойиш этмаса-да, янги 
маълумотлар, билим ва хабарларни олиш ва уларни тушунишни, бошқалар 
билан мулоқот қилиш имкониятига эга бўлишни истайди. Уларнинг бундай 
ҳуқуқи ҳеч қачон бузилмаслиги керак.
Ушбу тамойил, шунингдек, деярли барча мамлакатларнинг қонунчилигида 
мустаҳкамланган. Аммо АКТ ривожланиши туфайли бу ҳуқуқ шу билан бирга 
технологияларга ҳам тегишли бўлиб қолди, технологик имкониятлар коммуни-
кация усулларини ўзгартирди, шу муносабат билан ушбу конституциявий ҳуқуқ 
ҳатто ҳозирги ахборот алмашиш жараёнига электрон форматга рақамли ўтиш 
шароитида ҳам бузилмаслиги керак.
5-тамойил. Медиа ва ахборот саводхонлигини бирданига ўзлаштириб бўлмайди. 
Бу — доимий ва динамик тажриба ва жараён. У ўз ичига ахборотдан фойдаланиш, 
уни яратиш ва узатиш, медиа ва технологик контент бўйича билим, кўникма 
ва қарашларни қамраб олганда якунланган, деб ҳисобланиши мумкин.
Бугунги кунда МАС аста-секин, ҳар бир шахснинг шаклланишига параллель 
тарзда шакллантириладиган компетенцияга киритилади. Бугунги кунда МАС 
мактабгача таълимдан бошлаб долзарб аҳамиятга эга эканлиги ҳақида сўз кетар 

---

22
экан, экспертлар, бугунги кунда ахборот ҳаммани, барча жойда ва ҳар доим ўраб 
олганига урғу беради. Ҳар бир уйда, ҳар бир оилада мавжуд бўлган медиаресурслар 
ҳисоблаб чиқилса, МАСнинг шакллантирилиши овқатланиш, шахсий гигиена ва ҳ.к. 
лар каби биринчи даражали эҳтиёжга айлангани маълум бўлади.
1.4. МАС ЖУРНАЛИСТИК АХБОРОТЛАРДАН ҲИМОя ВОСИТА-
СИМИ ёКИ ЖУРНАЛИСТЛАР МАС ТАРғИБОТЧИСИМИ?
Фуқароларнинг медиасаводхонлиги тўғрисида сўз кетар экан, баъзан ўйланиб 
қоласан, бу ҳар бир алоҳида кишининг медиареаллигини англатадими ёки бунда 
масс-медианинг роли ўзининг биринчи даражали аҳамиятини сақлаб қоладими? 
Бошқача айтганда, МАСга эга бўлиш орқали одамлар ОАВдан ҳимояланадими ёки 
ахборотни олиш, тайёрлаш ва тарқатишда журналистларнинг ҳамкорига айланадими?
Ушбу ҳолда медиасаводли одамнинг асосий хислати ҳисобланадиган танқидий 
фикрлаш кўникмасига эътибор қаратиш зарур.
Танқидий фикрлаш — бу ахборот ва билимларни истеъмол қилиш жараёнига 
тааллуқли категория ҳисобланади. Бу содир бўлаётган воқеа объекти ва предметига 
нисбатан таҳлил қилиш, маълумотларни таққослаш, шубҳаланиш ва саволлар 
бериш лаёқати демак. Бу медиаматнни ўхшаш мавзулар ва воқеалар билан боғлаш 
лаёқати демак. Танқидий фикрлашни ривожлантириш натижасида киши асосланган 
хулосаларни ифодалаш, асосланган баҳо бериш, шарҳлаш, олинган натижаларни 
эса вазиятлар ва муаммоларга нисбатан ўринли қўллай олишга қодир бўлади. Бу 
ахборотни олишга истеъмолчи сифатида муносабатда бўлишга йўл қўймайдиган 
аудиториянинг фаол позициясидир. Танқидий фикрлаш ахборот берувчилар 
томонидан манипуляцияларга йўл қўймайди ва оқилона гумонсирашни кўзда тутади.