«Mikroekonomika-2» páninen lektsiya materialları 1-modul mikroekonomika hám bazar

3-tema. Slutskiy teńlemesi
Joba:
1. Almastırıw nátiyjesi, dáramat nátiyjesi hám olardı esaplaw.
2. Almastırıw nátiyjesi belgisi. Talaptı ulıwma ózgeriwi
3. Ózgeris munasábetleri, Xiksbwyicha almastırıw nátiyjesi
4. Kompensirlangan talap sızıqları.
Dáramat nátiyjesi - bul naǵıymet narxi ózgeriwi (almaslaw nátiyjesi esapqa alınbaǵanda ) nátiyjesinde real dáramat ózgeriwiniń qarıydar talabıǵa tásiri bolıp tabıladı. Dáramat nátiyjesi - bul qarıydardıń satıp alıw múmkinshiligin asqanlıǵın kórsetedi hám ol bir byudjet sızıǵıdan basqa byudjet sızıǵıǵa qarıydardıń optimal tovarlar kompleksin ótiwin akslantiradi.
Almaslaw nátiyjesi - bul paydalıq dárejesi ózgermegende, tovarlar narxi ózgeriwi munasábeti menen tutınıw tovarlar talabı quramınıń ózgeriwi bolıp tabıladı. Almaslaw nátiyjesi A naǵıymet narxini ózgeriwi nátiyjesinde B naǵıymetti qosımsha A naǵıymet menen almastırılıwını ańlatadı. Bul almastırıw бефарқлик iymek sızig'i U1 boyınsha boladı.
Dáramat -tutınıw sızıǵı. Paydanıń ózgeriwi byudjet sızıǵını ózine parallel túrde jılısıwıǵa alıp keledi, ne ushın degende, bahalar qatnası ózgermeydi. Dáramat asqanda, byudjet sızıǵı ońǵa -joqarıǵa jıljıydı, azayǵanda tómenge-shepke jıljıydı. Tap sonday jılısıwlar naǵıymetler narxi birdey ózgerganda da júz boladı. Bahalardıń tómenlewi real dáramattı asıradı, nátiyjede byudjet sızıǵı ońǵa -joqarıǵa jıljıydı. Tap sonday bahalardıń ósiwi, real dáramattı azaytadı - byudjet sızıǵı tómenge-shepke jıljıydı.
Real paydanıń ósiwi nátiyjesinde byudjet sızıǵı jaǵdaylarǵa izbe-iz jıljıydı (32-súwret).
Dáramatlardıń ózgeriwine uyqas túrde qarıydardıń jańa jaǵdaydaǵı teń salmaqlılıq noqatları ornatıladı : Usı teń salmaqlılıq noqatların tutastiruvchi sızıqdı amerikalıq alım Dj. Xiks «daromad-tutınıw» sızıǵı dep atadi jáne bul sızıq ilimiy ádebiyatlarda «turmush dárejesi» sızıǵı dep da ataladı.

32-súwret. «Dáramat -tutınıw» sızıǵı.

Eger «daromad-tutınıw» sızıǵı koordinata basıdan múyesh astındaǵı tuwrı sızıqtan ibarat bolsa, paydanıń ósiwi, qarıydardıń tutınıw etetuǵın naǵıymetleri birdey proportsiyada wsadi. Eger qarıydar naǵıymetlerdi túr-túrli proportsiyada satıp alınǵan zat qilsa, W sızıǵınıń yotiqligi ózgeredi. 32-suwretde tovarlar satıp alıw basıda tez pat penen wsadi, keyinirek X1 tavardı satıp alıw, X2 tavarǵa salıstırǵanda asıp baradı.

Nemis alımı Ernst Engel' (1821-1896 ) birinshi bolıp dáramat ózgeriwiniń tutınıw quramına tásirin izertlew etken. Tovarlar quramınıń dáramatǵa salıstırǵanda ózgeriwin ańlatiwshı sızıqlar, Engel' qıysıq sızıqları dep ataladı (33-súwret).
Gorizontal kósher boyınsha qarıydar tabısı R, ordinata wqi boyınsha - satıp alınatuǵın tovarlar muǵdarı Q belgilengen.
Qarıydar mútajligi birinshi náwbette azıq-túlik ónimleri menen twyinadi (Q1 - azıq-túlik ónimleri), keyin standart sapalı sanaat ónimleri (Q2) menen hám aqır-aqıbetde, joqarı sapalı tovarlar hám xızmetler (Q3) menen. Bulardan tısqarı, joqarı sapalı tovarlar hám xızmetlerge ótkende da, standart sapalı sanaat ónimlerine talaptıń jańa shabıw nizamlıqı gúzetilgen.

33-súwret. Engel' iymek sızıqları.
Dáramat hám almastırıw nátiyjeleri. «Dáramat -tutınıw» sızıǵını analiz etkenimizda, dáramat ózgeriwin ( bahalar ózgerganda) tutınıwǵa tásirin úyrengen edik. «Baha-tutınıw» sızıǵı arqalı bahalardıń ózgeriwin bir naǵıymet menen basqa bir naǵıymetti salıstırmalı almastırıwǵa tásiri uyreniledi. Endi biz X1 naǵıymetke bolǵan talaptı ózgeriwiniń qansha bólegi baha menen baylanıslı hám qansha bólegi dáramat menen baylanıslılıǵın kórip shıǵamız (35-súwret). Narxning hár qanday ózgeriwi, birinshiden: real dáramattı asıradı, nátiyjede бефарқлик iymek sızig'i jıljıydı hám qarıydar satıp alıwı múmkin bolǵan naǵıymetler quramını ózgertiredi; ekinshiden - bahalar qatnasını ózgertiredi hám bir naǵıymet (B) menen basqa naǵıymet (A) almastırıladı.
Naǵıymetler kompleksine (A hám B naǵıymetler) bolǵan talap ózgeriwiniń qansha bólegi real dáramat tásiri hám qansha bólegi narxning tómenlewi menen baylanıslı ekenligin anıqlawchimiz. 35-suwretde byudjet sızıǵınıń baslanǵısh awhali BA hám A naǵıymet narxi tomenlegennen keyingi awhali BA' keltirilgen. Baslanǵısh byudjet sızıǵıda U1 бефарқлик iymek sızig'iga uyqas keliwshi optimal kompleks E1 noqat menen kórsetilgen.

35-súwret. Normal tovarlar ushın dáramat nátiyjesi.
E1 noqatda qarıydar B naǵıymetten B1 muǵdarda, A naǵıymetten A1 muǵdarda satıp aladı. A naǵıymettiń narxi túskennen keyin, jańa optimal kompleks BA' byudjet sızıǵı menen U2 бефарқлик iymek sızıqları kesilisken E3 noqatqa ótedi. E3 noqatda qarıydar B3 muǵdarda B naǵıymetten hám A3 muǵdarda A tavardan satıp aladı.
Sonday eken, A naǵıymet narxining tómenlewi qarıydardıń real tabısını, onıń tavar satıp alıw múmkinshiligin asıradı, yaǵnıy onıń óz zárúriyatın qandırıw dárejesin asıradı. Bul jerde A naǵıymetti tutınıw etiw kóleminiń ulıwma ózgeriwi (onıń narxi túsiwi esabınan ) suwretde A1A3 menen belgilengen. Qarıydar basıda 0A1 muǵdarda A naǵıymetten satıp aladı, baha ózgergennen keyin satıp alıw kólemi 0A3 ga ózgeredi. B tavardı satıp alıw kólemi 0B1 den 0B3 ge qısqardı.
Ane'mat tutınıwınıń ulıwma ózgeriwi A1A3 ge ulıwma nátiyje dep ataladı. Endi ulıwma nátiyjeni dáramat nátiyjesine hám almastırıw nátiyjesine qanday ajırasıwdı kóremiz.
Dáramat nátiyjesin anıqlaw ushın BA' byudjet sızıǵıǵa parallel etip B'A'' byudjet sızıǵını U1 бефарқлик iymek sızig'iga urinadigan etip ótkeremiz jáne bul urılǵan noqattı E2 dep belgileymiz. E2 noqatqa uyqas keliwshi optimal kompleksdegi Ane'mat muǵdarı A2 ge teń hám ol A1A3umumiy nátiyjeni eki bólekke ajratadı : A1A2vaA2A3.
A1A3 ózgeriwge dáramat nátiyjesi dep ataladı hám A1A2wzgarishga - almastırıw nátiyjesi dep ataladı.
Dáramatlardıń ózgeriwine uyqas túrde qarıydardıń jańa jaǵdaydaǵı teń salmaqlılıq noqatları ornatıladı : Usı teń salmaqlılıq noqatların tutastiruvchi sızıqdı amerikalıq alım Dj. Xiks «daromad-tutınıw» sızıǵı dep atadi jáne bul sızıq ilimiy ádebiyatlarda «turmush dárejesi» sızıǵı dep da ataladı.
Nemis alımı Ernst Engel' (1821-1896 ) birinshi bolıp dáramat ózgeriwiniń tutınıw quramına tásirin izertlew etken. Tovarlar quramınıń dáramatǵa salıstırǵanda ózgeriwin ańlatiwshı sızıqlar, Engel' qıysıq sızıqları dep ataladı (33-súwret).

Tákirarlaw ushın sorawlar

1. Dáramat nátiyjesi degende neni túsinesiz?
2. Almastırıw nátiyjesi degendenimani túsinesiz?
3. Xiks “dáramat -tutınıw ”g'i ne hám ol taǵı qanday at menen júritiledi?