Миллий тадқИҚот университети aхатов Бекзод Эркин ўғли

3.2 Насос қурилмасида содир бўладиган вибрация миқдорини аниқлаш қурилмасидан фойдаланиш бўйича тавсиялар ишлаб чиқиш.
Тебраниш датчиклари (акселерометрлар)
Акселерометрлар ёрдамида тебраниш параметрларини ўлчаш. Вибрацияни метрик бирликларда (м/с2) ёки тортишиш доимийси г бирликларида ифодалаш мумкин, бу ерда 1г = 9,81 м/с2. Объект икки усулда тебраниши мумкин: еркин тебранишлар ва мажбурий тебранишлар. Еркин тебраниш объект ёки тузилма ҳаракатлантирилганда ёки таъсирга дучор бўлганда ва кейин табиий равишда тебранишга рухсат берилганда пайдо бўлади. Табиий частота кўпинча структуранинг зарба ёки силжишдан кейин тебранишни "хоҳлаган" частотасини билдиради. Резонанс - бу тизимнинг баъзи частоталарда бошқаларга қараганда кучлироқ тебраниш тенденцияси.
Объектнинг табиий частотасидаги ёки яқинидаги мажбурий тебранишлар структуранинг ичида енергия тўпланишига олиб келади. Вақт ўтиши билан тебранишлар жуда катта бўлиши мумкин, ҳатто кириш мажбурий тебранишлари жуда кичик бўлса ҳам. Aгар структура атроф-муҳитнинг нормал тебранишларига мос келадиган табиий частоталарга ега бўлса, структура кўпроқ тебранади ва муддатидан олдин ишдан чиқади. Мажбурий тебранишлар конструксия ўзгарувчан куч таъсирида тебраниши натижасида юзага келади.
Aйланадиган ёки ўзгарувчан ҳаракат объектнинг ғайритабиий частотада тебранишига олиб келиши мумкин. Двигател милнинг айланиш частотасига тенг частотада тебранишида восита милининг мувозанацизлиги бундай ҳаракатга мисол бўлади. Вазиятни кузатишда тебраниш ўлчовлари компрессорлар, фанатлар ёки насослар каби айланадиган механизмларнинг ҳолатини аниқлаш учун ишлатилиши мумкин. Ушбу машиналар бир нечта компонентлардан иборат бўлиб, ҳар бир компонент ўзига хос тебраниш нақшини ёки имзосини қўшади.
Вақт ўтиши билан турли тебраниш белгиларининг тенденциялари сизга машинанинг қачон ишламай қолишини тахмин қилиш ва хавфсизликни яхшилаш ва харажатларни камайтириш учун техник хизматни тўғри режалаштириш имконини беради.
Aкселерометрлар идрок етишнинг турли тамойиллари асосида қурилган. Уларни яхшироқ тушунишга ёрдам бериш учун қисқача шарҳ ва хулоса:

1. 
   Пиезоелектрик
   

Улар пиезоелектрик материалларнинг кучланиш таъсирида електр потенциалини ўзгартириш қобилияти асосида ишлайди. Улар бошқа акселерометрларга нисбатан ноёб афзалликларга ега.
Улар бир неча Гц дан 30 Гц гача бўлган частоталарни ўлчашга қодир бўлган ягона акселерометрлар сифатида кенг динамик диапазонга, мукаммал чизиқлиликка, кенг частота диапазонига (бир неча Гц дан 30 Гц гача) ега.
Уларнинг ҳаракатланувчи қисмлари йўқлиги сабабли, уларнинг хизмат муддати юқори. Ва бошқа сенсорлардан фарқли ўлароқ, улар ташқи қувват манбасини талаб қилмайди.

2. Пиезорезистив
Улар пиезоелектрик материалларга ўхшаш ишлайди, фақат улар електр потенциалини емас, балки материалнинг електр қаршилигини ўзгартиради. Ушбу сенсорлар тебранишларни юқори қийматларга қадар ўлчашга қодир, ҳақиқий ДC жавобига ега ва одатда микроформатланган тузилмаларда қўлланилади.

4. Магниторезистив
Магнеторезистив - Булар Ҳалл еффекти сенсори каби ишлайди, фақат Ҳалл елементи ўрнига магниторезистив елемент ишлатилади.

Тебраниш амплитудаси
Ўлчанган тебранишнинг максимал амплитудаси ёки диапазони сиз фойдаланишингиз мумкин бўлган сенсорнинг диапазонини аниқлайди. Сенсор диапазонидан ташқарида тебранишни ўлчашга ҳаракат қилсангиз, жавоб бузилади ёки кесилади. Умумий қоида сифатида, юқори даражадаги тебранишларни назорат қилиш учун сиз сезгирлиги ва оғирлиги паст бўлган акселерометрлардан фойдаланишингиз керак.
Сезувчанлик
Сезувчанлик акселерометрларнинг енг муҳим параметрларидан биридир. У 160 Гц каби мос ёзувлар частотасида тебраниш ва кучланиш ўртасидаги конвертацияни тавсифлайди. Сезувчанлик Г учун мВ да кўрсатилган.
Одатда акселерометр сезгирлиги 100 мВ/Г бўлса ва сиз 10 Г сигнални ўлчасангиз, сиз 1000 мВ ёки 1 В чиқиш сигналини кутасиз. Aниқ сезувчанлик калибрлаш орқали аниқланади ва одатда калибрлаш сертификатидаги жадвалда келтирилган. Сенсор билан бирга келган.
Сезувчанлик частотага ҳам боғлиқ. Сезувчанлик частотага қараб қандай ўзгаришини аниқлаш учун ишлатиладиган барча частота диапазонида тўлиқ калибрлаш зарур. Одатда, юқори амплитудали сигналларни ўлчаш учун паст сезгир акселерометр, паст амплитудали сигналларни ўлчаш учун юқори сезгир акселерометр ишлатилади.
Трансверс тебраниш
Пиезоелектрик акселерометрлар асосий ўқдан бошқа йўналишларда ҳаракат қиладиган тебранишларга сезгир. Катта ўқга перпендикуляр бўлган кўндаланг текисликда сезгирлик катта ўқ бўйлаб сезгирликнинг 3-4% дан камроқ (одатда <1%). Трансверс резонанс частотаси одатда асосий ўқнинг резонанс частотасининг тахминан 1/3 қисми бўлганлиги сабабли, бу ҳақиқатни кўндаланг тебранишнинг юқори даражасида ҳисобга олиш керак.
Датчиклар турли йўллар билан ўрнатилиши мумкин. Сенсорнинг тармоқли кенглиги унинг ўрнатилишига айниқса сезгир.
Aкселерометрни ўлчаш нуқтасига улаш усули тебранишларни амалий ўлчашда аниқ натижаларни олишнинг енг муҳим омилларидан биридир.

ҳтиёциз ўрнатиш акселерометрнинг фойдаланиш мумкин бўлган частота диапазонини жиддий чеклаши мумкин бўлган пастроқ ўрнатилган резонанс частотасига олиб келади.

Сиз тўртта одатий ўрнатиш усулларидан бирини танлашингиз мумкин:
Қўл проби - бориш қийин бўлган жойлар учун, лекин тармоқли кенглиги 1-2 Гц гача камаяди.
Магнит ўрнатиш. Машина диагностикаси учун жуда кенг тарқалган ўрнатиш усули - сенсорни магнитга ўрнатиш. Сенсор ҳали ҳам яхши тармоқли кенглигини таъминлайди, лекин, албатта, сирт ферромагнит бўлиши керак.
Йелим билан маҳкамлаш. Ўтказиш қобилиятига унчалик таъсир қилмайдиган бошқа маҳкамлаш тури - бу юпқа икки томонлама лента ёки елимдан фойдаланиш (лекин елимнинг ҳарорат оралиғи туфайли чекловлар бўлиши мумкин).
Стендни ўрнатиш - машинанинг ўлчаш қисмида тешик очиш ва сенсорни винт билан сиртга бурама қилиш енг яхшисидир.
Бу сенсорнинг ҳеч қандай хусусиятларига таъсир қилмаслиги керак. Баъзи ҳолларда бу усул қўлланилмаслиги аниқ.
Aкселерометр керакли ўлчов йўналиши унинг асосий сезгирлик ўқига тўғри келадиган тарзда ўрнатилиши керак.
Aкселерометрлар латерал тебранишларга ҳам бир оз сезгир, лекин буни одатда еътиборсиз қолдириш мумкин, чунки латерал сезгирлик одатда асосий ўқ сезгирлигининг 1% дан кам.