Milliy davlatchiligimiz tarixining mumtoz namunasi

TO‘XTAMISHXONNI YO‘QOTISH UCHUN 

QILGAN KENGASHIM 

 

(To‘xtamishxon  mendan yengilib)  Jo‘chi  ulusini  talon-torojga  tashlab,  o‘zi  qochgan  edi.  Keyinroq  mening 

yo‘kdigimdan  foydalanib,  Darband

130

  va  Shirvon  orqali  Ozarbayjonga  ko‘p  sonli  lashkar  yuborib,  fitnayu  fasod 

ko‘tardi.  Bu  vaqtda  men  har  ikkala  Iroqni  ham  endigina  zabt  etib  bo‘lgandim.  To‘xtamishxonni  yo‘qotish  uchun 

behisob lashkar bilan Darband yo‘li orqali yana Dashti Qipchoqqa yurishni maslahat ko‘rdim. 

Yurish  oldidan  ko‘rik  qilib,  lashkarim  qaergacha  borib yetishini  bilmoqchi  bo‘ldim.  Qarasam,  to‘rt  farsang 

masofada  lashkarlarim  saf  tortib  turardi.  Tangri  taologa  shukr  keltirdim.  So‘ng  Samur  suvidan

131

  o‘tib,  Dashti 

qipchoqning elu ulusiga ushbu mazmunda yorliqlar yo‘lladim: «Kimki menga kelib qo‘shilsa, ulug‘lanadi, kimki men 

bilan kurashmoqchi bo‘lsa yiqiladi». 

121

 Abu Bakr (1382–1417) –Amir Temurning nevarasi, amirzoda Mironshohning o‘g‘li, Ozarbayjon va Iroq hukmdori. 

122

 Jo‘chi ulusi–Chingizxonning to‘ng‘ich o‘g‘li Jo‘chi va uning o‘g‘li Botuxon tomonidan bunyod etilgan davlat. Uning tarkibiga hozirgi 

Rossiyaning bir qismi hamda Ukraina, qozog‘istonning Balxash ko‘lidan g‘arbdagi yerlari kirgan. ( –

А.А.) 

123

 

Bu yerda qunduzcha yaqinida (hozirgi Samara va Chistopol o‘rtasida) 1391 yil 18 iyunida bo‘lib o‘tgan jangda To‘xtamishxonning 

mag‘lub etilishi voqeasi keltirilgan. 

124

 Dorussalom–(arab.–tinchlik maskani)–musulmonlar tomonidan Bag‘dod shahriga berilgan sifat, chunki shahar barpo qilinishida uch yil 

davomida xalifalik urush olib bormagan. (–

А.А.) 

125

 ...Arab Iroqi (Iroqi arab)–arablar istiqomat qilib turgan Iroq; asl Iroq (qadimgi Bobil). (–

А.А.) 

126

  ...Ajam Iroqi (Iroqi ajam)–ajamliklar, ya’ni arab bo‘lmagan xalklar istiqomat qilib turgan Iroq (qadimgi Midiya), Eronning Iroq bilan 

chegaradosh g‘arbiy yerlari, Mesopotamiyaga tutash joylar tushuniladi. 

127

  Qutb ul-aqtob–«qutblar qutbi». Ulug‘ martabali shayxlar, din peshvolari va valiylarga beriladigan faxrli nom. Bu yerda Mir Sayyid 

Baraka nazarda tutilgan, deya taxmin qilish mumkin. 

128

 Sulton Aqmad Jaloyir–1382–1410 yillarda Iroq, Kurdiston va Ozarbayjonda hukmronlik qilgan. 

129

 Bu yerda Bag‘dodning Amir Temur tomonidan 1393 yil sentabr oyi oxirida birinchi marta zabt etilishi nazarda tutilgan. Sulton Ahmad 

Jaloyir Misrga qochib, mamluklardan bo‘lmish Sayfiddin Barquq (1382–1399) saroyidan panoh topgan edi. Keyinchalik 1401 yil 20 iyunida 

Amir Temur ikkinchi marta Bag‘dodni fath etgan. (–

А.А.) 

130

  Darband–Kaspiy  dengizining chap sohilidagi tarixiy shahar, asrlar davomida u yerda joylashgan mudofaa inshootlari va qal’a muhim 

chegara punkti va Kaspiy dengizidagi katta bandarlardan biri bo‘lib hisoblangan. 

131

 Samur suvi–Dog‘iston va Ozarbayjon chegarasidagi daryocha, Kaspiyga quyiladi. ( –

А.А.) 

                                                 

---

Hijriy  797 (milodiy  1394–95)  yili  Dashti  qipchoqqa  kirdim  va  uzoq  shimolida  yastanib  yotgan yerlarigacha 

bordim

132

. Menga qarshi bo‘lgan Jo‘chi el-ulusini bo‘ysundirib, o‘zimga tobe’ etdim. Beshinchi va oltinchi ikdim

133

 

viloyatlari, uluslari, qal’alarini zabt etib, g‘alabayu zafar quchib ortimga qaytdim.