II.3 . MHT da iqtisodiy operatsiyalar , oqimlar turlari va ushbu ko'rsatkichlarning asosiy hisoblamalari
II.1 qismda aytganimizdek Milliy Hisoblar tizimi asosan iqtisodiy operatsiyalarni qayd etib boradi. Iqtisodiy operatsiyalarning nima ekanligiga va qanday hisoblanishini toliq tushunishimiz uchun iqtisodiy operatsiyalarning turlarini bilishimiz shart. Milliy Hisoblar Tizimida iqtisodiy operatsiyalar quyidagi turlarga bolinadi: ( II.3.1- rasm).
Iqtisodiy operatsiyalar turlari
Tovar va xizmatlar bilan operatsiyalar
Daromadlar bilan operatsiyalar
Moliyaviy instumentlar bilan operatsiyalar
II.3.1- rasm
Yuqorida keltirilgan ( II.3.1 rasm ) dan korishimiz mumkunki iqtisodiy operatsiyalarning birinchi turi bu tovar va xizmatlar bilan bogliq operatsiyalar.
Ishlab chiqarish jarayoni, tovar resurslari, xizmat korsatishda ishlab chiqarish va istemol ortasidagi mutanosiblikni tavsiflash maqsadida Milliy Hisoblar Tizimida institutsion birliklar tarmoqlar boyicha ham guruhlanadi.
Tarmoqlar boyicha guruhlash tovar ishlab chiqarish, xizmat korsatish va ulardan foydalanish jarayonidagi oqimlarni tahlil qilishda qol keladi.Bunda qanday iqtisodiy sektorlar borligini, ularning resurslari qayerdan kelib chiqishini va prinsipial faoliyati nimadan iborat ekanligini bilishimiz kerak.
Quyida Milliy hisoblar tizimining iqtisodiyot sektorlarida asosiy resurslarning kelib chiqishi va prinsipial faoliyatini ifodalovchi jadvalni korishimiz mumkun: ( II.3.2- jadval )
N
|
Sektor-bolim
|
Prinsipial faoliyat
|
Prinsipial resurslar
|
1
|
Nomoliyaviy korporatsiyalar
|
Prinsipial faoliyat
|
Sotishdan tushgan tushum
|
2
|
Moliyaviy korporatsiyalar
|
Mahsulot va nomoliyaviy bozorga oid xizmatlar yaratish
|
Moliya majburiyatlardan,passivlardan,foizlar va sugurta tolovlaridan kelgan daromad
|
3
|
Davlat korxonalari
|
Jamoa individual istemoli uchun nobozor xizmatlar va milliy daromad hamda boyliklarni qayta taqsimlash
|
Bevosita va bilvosita olinadigan soliqlar
|
4
|
Uy xojaligiga xizmat korsatuvchi notijorat tashkilotlari
|
Uy xojaliklariga oid notijoratijtimoiy xizmatlar korsat
|
Xizmatdan foydalanuvchi uy xojaliklarining hayr-ehson tolovlari, mulkdan olingan daromad.
|
5
|
Uy xojaliklari
|
Istemol, mahsulot va nomoliyaviy, bozorga oid xizmatlarni yaratish
|
Ish haqi, mulk daromadi va boshqa sektorlardan olingan transfertlar, mahsulot sotishdan tushgan tushum
|
6
|
«Tashqi dunyo» norezident birliklari
|
Mamlakat rezidentlari bilan iqtisodiy operatsiyalarni amalga oshirish
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |