Milliy iqtisodiyotda axborot tizimlar va texnologiyalar

Birinchi bosqichda (2001-2003) kompleks chora-tadbirlar ishlab 
chiqilgan bo‘lib, ularning natijasida Koreyaning hukumat organlari tashqi 
dunyo bilan Internet orqali uchta asosiy yo‘nalishda - G2C (davlat - 
fuqaroga), G2B (davlatdan - biznesga) va G2G (davlatdan - davlatga) 
sxemalari bo‘yicha aloqa qila boshladi. 
Bundan tashqari, davlat boshqaruvi tizimida idoralararo elektron 
aloqalarni ta’minlashga qaratilgan informatsion-texnologik arxitektura 
ham ishlab chiqilgan. Unda, xususan, elektron hujjat aylanishi, elektron 
raqamli imzo va boshqa texnologiyalar faol qo‘llanilgan. Umumiy 
hisobda, birinchi bosqich uchun jami 225 million AQSH dollari 
miqdorida mablag‘ sarflangan. Natijada, Koreya raqamli imkoniyatlar 
indeksi bo‘yicha jahonda 4-o‘ringa ko‘tarilib oldi. 
Ikkinchi bosqichda (2003-2007) Koreya hukumati o‘z oldiga 
ancha katta maqsadni qo‘ygan - dunyo davlatlari ichida nisbatan ochiq va 
shaffof elektron hukumatni shakllantirish. Koreyaning “Elektron 
hukumat qurishning milliy asoslari va tamoyillari” nomli dasturiga 
muvofiq to‘rtta sohaga oid loyihalar ishga tushirilgan: 
• davlat boshqaruvi organlarining faoliyat ko‘rsatishi; 
• davlat xizmatlarini ko‘rsatish; 
• axborot resurslarini boshqarish; 
• qonun ijodkorligi tizimi. 
Ushbu loyihalarni amalga oshirish uchun jami 981 million AQSH 
dollari miqdoridagi mablag‘ sarflangan. Natijalar kutilganidan ham a’lo 
darajada bo‘lgan. 

---

177 
2007-yilga kelib Koreyada markaziy boshqaruv organlarining 55 
foizida davlat apparatining 96,6 foiz xodimlari axborotlarni qayta 
ishlashning milliy elektron tizimi - “On-Nara” (koreyscha, onlayn-
mamlakat) tizimidan foydalanishga o‘tgan. Buning natijasi o‘laroq, 
fuqarolarning murojaatlarini ko‘rib chiqish muddati 30-44 kundan 7-13 
kungacha qisqargan. 
Davlat tuzilmalarida ma’lumotlarni qayta ishlashning innovatsion 
tizimi - “On-Nara” 2007-yildan to‘liq ishga tushgan bo‘lib, uning oldiga 
quyidagi maqsadlar qo‘yilgan: 
• ma’lumotlarni qayta ishlash va almashish doirasida barcha 
boshqaruv jarayonlarini standartlashtirish; 
• davlat organlarining markazlashmagan operatsiyalarini 
boshqarishni yagona tizimga solish; 
• tizim ishtirokchilari o‘rtasida axborotlarni almashish va tarqatishni 
ta’minlovchi turli jarayonlarni o‘zaro bog‘lash va bir-biriga integratsiya 
qilish. 
Janubiy Koreyada deyarli barcha davlat xaridlari veb-
texnologiyalar yorda-mida amalga oshiriladi-tenderlarning 93 foizi va 
onlayn-xaridlarning 99,6 foizi. 
Davlat instansiyalariga tovar va xizmatlarni yetkazib berishda 
elektron shaklga o‘tish natijasida har yili 4,8 milliard dollar mablag‘ 
tejalmoqda. Chunki, barcha tender takliflari veb-saytdagi maxsus 
kompyuter dasturi vositasida ko‘rib chiqiladi va baholanadi, bu 
tenderning qanchalik ochiq va shaffof ekanligini ko‘rsatib beradi. 
Tashqi savdoda eksport bo‘yicha bojxona deklaratsiyalarini ko‘rib 
chiqish
uchun ketadigan vaqt 1 kundan 2 daqiqagacha, import bo‘yicha esa - 2,5 
kundan 1,5 soatgacha qisqartirilgan. Bu esa, yiliga 2,5 milliard dollar 
mablag‘ni tejash imkonini bermoqda. 
Umumiy hisobda, Janubiy Koreyada elektron hukumatni joriy etish 
ortidan har yili 10 milliard dollardan ortiq mablag‘ tejab qolinmoqda. 
2008-yildan uchinchi bosqich boshlangan. Bu bosqichda asosiy 
e’tibor barcha mavjud tizimlar va turli darajadagi elektron hukumatlar 
o‘rtasidagi aloqalarni mustahkamlash va ularni bir-biriga integratsiyasini 
ta’minlashga qaratilgan. Bu fuqarolarga va kompaniyalarga kompleks 
davlat xizmatlarini taqdim qilish imkonini beradi. 
Ushbu bosqichda Koreya Respublikasi boshqa davlatlarga 
(jumladan, Ekvador, Indoneziya, Bangladesh, Shri-Lanka, Mali) elektron 
hukumatni shakllantirish uchun texnologik yechimlarni yetkazib berish 

---

178 
bo‘yicha shartnoma ham tuzgan. Bungacha, 2004-yilgacha, elektron 
hukumat uchun ishlab chiqilgan texnologiyalarni import qiluvchi asosiy 
davlat Yaponiya bo‘lgan. 
Janubiy Koreya hukumati turli sohalarda axborot texnologiyalarni 
qo‘llash borasida ilg‘or davlatlar qatoriga kiradi. Mamlakatda, bir so‘z 
bilan aytganda, bojxona ishidan tortib to intellektual mulk 
masalalarigacha avtomatlashtirilgan tizimga o‘tgan. Shuning uchun ham 
u hozirda dunyoda elektron hukumatning rivojlanish darajasi bo‘yicha 
birinchi o‘rinda turadi. 
Birlashgan Millatlar Tashkiloti 2002-yildan beri dunyodagi 192 ta 
davlat uchun elektron hukumat rivojlanishi indeksi (inglizcha “e-
Government Development Index”) va elektron ishtirok indeksini 
(inglizcha “e-partisipation index”) hisoblab, bu bo‘yicha yillik reytingni 
e’lon qiladi. Bunda birinchi indeks mamlakatdagi milliy onlayn-
servislarning mavjudligini baholasa, ikkinchisi esa o‘sha servislardan 
foydalanish darajasini baholaydi. Janubiy Koreya 2008-yilda ushbu 
reytingda elektron hukumat rivojlanishi bo‘yicha jahonda oltinchi, aholi 
va biznes vakillarining onlayn-servislardagi elektron ishtiroki bo‘yicha 
ikkinchi o‘rinda turgan bo‘lsa, u 2010-yildan beri har ikkala reytingda 
ham yetakchilikni o‘z qo‘lida saqlab kelmoqda. 
Koreya Respublikaasida yaratilgan mahalliy axborot tizimlari bilan 
tanishib chiqamiz. 
Ushbu yo‘nalishda Hukumat tomonidan ishlab chiqilgan umumiy 
standart tizimlar haqida to‘xtalib o‘tamiz. Bu yerda quyidagi 
yo‘nalishlarda standartlar ishlab chiqilgan: 
o Shahar-metropoliy / viloyat va shahar / tuman / kichik-tumanlar 
mahalliy boshqaruvining umumiy vazifalari uchun hukumat 
tomonidan umumiy standart tizimlari yaratib taqdim etildi.
o Shahar-metropoliy / viloyatlar boshqaruv axborot tizimi, “Seol” 
boshqaruv tizimi, On-nara BPS. 
Markazlashgan holda quyidagi standart yagona tizimlar taqdim 
etildi:
o Shahar-metropoliy / viloyatlar va markaziy boshqaruv organlari 
shahar / tuman / kichik-tumanlarga vakolat bergan vazifalar 
bo‘yicha alohida tizimlarni yaratib tarqatildi.
o Qurilishni boshqarish axborot tizimi, qishloq xo‘jaligi axborot 
tizimi (Agrix), ijtimoiy farovonlik bo‘yicha integral tizim, 
avtotransport vositalarini nazorat qilish tizimi, hududiy kadrlar 
tizimi, Wetax tizimi.

---

179 
O‘O‘BO tomonidan quyidagi tizimlar yaratilib taqdim etildi:
o 
O‘O‘BO standart tizimlar qo‘llab bo‘lmaydigan o‘ziga xos vaziflar 
yoki standart tizim mavjud bo‘lmagan sohalar uchun quyidagi 
sohalar uchun axborot tizimlari yaratildi: Falokat holatlarida 
xavfsizlik choralari sayti, Yer usti suvlarining avtomatlashgan 
masofaviy hisoblash tizimi, U-qonunbuzar-liklarning oldini olish 
tizimi va b. 
Ushbu yo‘nalishlarda faoliyat olib borish uchun aloqa tarmoqlarida 
zamonaviy texnologiyalarini kiritish zarur bo‘ladi. 
Foydalanuvchilar uchun quyidagi parametrlarga ega bo‘lgan keng 
polosali tarmoqlar yaratildi: 
o mamlakat miqyosida 17 mln. 820 ming foydalanuvchilarni qamrab 
olgan yuqori tezlikdagi simli internet. Boshida 100Mbps tezlikga 
ega bo‘lib, keyinchalik 2012-yilda 1Gbps dan yuqori tezlikga 
erishildi. 
Maktablarda internet tezligini ko‘tarish va to‘lovni kamaytirish
maqsadida maktab internet tarmoqlarini yaxshilash va School Net 
loyihalari ishlab chiqildi, natijada quyidagilarga erishildi:
o maktablarda internet tezligi 150Mbpsga ko‘tirildi, to‘lovlar esa 
yiliga 176 mln. dollarga qisqardi, loyihada 2012 yilda mamlakat 
bo‘yicha 9660 ta maktab qatnashdi. 
Shahar va qishloqlar orasida teleradiouzatishlar va aloqa 
infratuzilmasi orasidagi farqlarni bartaraf qilish hamda iqtisodni 
faollashtirish maqsadida qishloq joylarida keng polosali tarmoqlarni 
joriy qilish ishlari amalga oshirildi va natijada quyidagilarga erishildi:
o 2011yilning oxirigacha 10 ta hududdagi 1583 ta qishloq qatnashdi, 
ularda
video-telefoniya yo‘lga qo‘yildi, qishloq xo‘jaligi va chorvachilik 
sohasini 
nazorat 
qilish 
mumkin 
bo‘ldi, 
avtoyo‘ldagi 
qonunbuzarliklarning oldini olish mumkin bo‘ldi, qishloq hududlarida 
ta’lim, salomatlik ishlari nazoratga olindi. 
Koreya Respublikasining hududlarni axborotlashtirish bo‘yicha 
asosiy tizimlari: Qishloq xo‘jaligi axborot tizimi (ArgiX) qishloq 
xo‘jaligi va oziq-ovqat sohasida 200 ta faoliyat bo‘yicha ma’lumotlar, 
ariza topshirish, ishlarni ko‘rib chiqish jarayoni to‘g‘risida turli 
ma’lumotlarni birlashtirgan integral xizmatlar orqali fermerlar uchun 
qulayliklarni ko‘paytirish va oziq-ovqat sohasini samarali boshqarish.