Milliy iqtisodiyotda axborot tizimlar va texnologiyalar

maqsadida quyidagi tadbirlarni bajarish lozim bo‘ladi: 
- 
uzatiladigan ma’lumotlarni ochib o‘qishdan saqlanish; 
- 
uzatiladigan ma’lumotlarni tahlil qilishdan saqlanish; 
- 
uzatiladigan ma’lumotlarni o‘zgartirishga yo‘l qo‘ymaslik va 
o‘zgartirishga urinishlarni aniqlash; 
- 
ma’lumotlarni uzatish maqsadida qo‘llaniladigan dasturiy 
uzilishlarni aniqlashga yo‘l qo‘ymaslik; 
- firibgar ulanishlarni oldini olish. 
Ushbu tadbirlarni amalga oshirishda asosan kriptografik usullar 
qo‘llaniladi. 
Kompyuter himoyasini ta’minlash texnik vositalari. Sodir 
etiladigan jinoyatlarni tahlili quyidagi xulosalarga keltiradi: 
- 
ko‘pgina hisoblash tarmoqlarida foydalanuvchi istalgan ishchi 
o‘rindan tarmoqga ulanib faoliyat ko‘rsatishi mumkin. Natijada 
jinoyatchi bajargan ishlarni qaysi kompyuterdan amalga 
oshirilganini aniqlash qiyin bo‘ladi. 
- 
o‘g‘irlash natijasida hech nima yo‘qolmaydi, shu bois ko‘pincha 
jinoiy ish yuritilmaydi; 
- 
ma’lumotlarga nisbatan mulkchilik xususiyati yo‘qligi; 
- 
ma’lumotlarni qayta ishlash jarayonida yo‘l qo‘yilgan xatolik o‘z 
vaqtida kuzatilmaydi va tuzatilmaydi, natijada kelgusida sodir 
bo‘ladigan xatolarni oldini olib bo‘lmaydi; 
- 
sodir etiladigan kompyuter jinoyatlari o‘z vaqtida e’lon qilinmaydi, 
buning sababi hisoblash tarmoqlarida kamchiliklarni mavjudligini 
boshqa xodimlardan yashirish hisoblanadi. 
Ushbu kamchiliklarni bartaraf qilishda va kompyuter jinoyatlarini 
kamaytirishda quyidagi chora-tadbirlarni o‘tkazish kerak bo‘ladi: 
- 
personal mas’uliyatini oshirish; 
- 
ishga qabul qilinadigan xodimlarni tekshiruvdan o‘tkazish; 
- muhim vazifani bajaruvchi xodimlarni almashtirib turish; 
- 
parol va foydalanuvchilarni qayd qilishni yaxshi yo‘lga qo‘yish; 
- 
ma’lumotlarga egalik qilishni cheklash; 
- 
ma’lumotlarni shifrlash. 

---

247 
Axborot texnologiyalarining rivojlanishi oqibatida ko‘pgina 
himoyalash instrumental vositalari ishlab chiqilgan. Ular dasturiy,