Минг қуёш шуъласи
Download 1.85 Mb. Pdf ko'rish
|
ХОЛИД ҲУСАЙНИЙ. Минг куёш шуъласи (роман) (1)
|
Биринчи қисм тугади
ИККИНЧИ ҚИСМ БИРИНЧИ БОБ Кобул, 1987 йил, баҳор. Ҳар тонгда Лайло фақат бир нарсани – тезроқ ўртоғи Тариқни кўришни истарди. Икки ҳаф- та илгари уларнинг оиласи Ғазнига, Тариқнинг тоғасиникига меҳмон бўлиб кетишганди. – Анча пайт қолиб кетасанми? – сўраганди Лайло сафар олдидан. – Ўн уч кунга, холос! – Вой-вўй, намунча кўп? – Ҳа, нега қовоғинг осилиб кетди? Йиғлаворма тағин? – Нима? Мен-а? Ҳечам-да! – Лайло эркаланиб боланинг соғ оёғини (унинг бир оёғи протез эди) туртиб қўяр, бунга жавобан Тариқ ҳам унинг ел- касига енгил шапатиларди. Ўн уч кун бу қарийб икки ҳафта дегани. Лайло вақт ҳам худди Тариқнинг отаси баъзан пуштун- ча ашула айтган чоғида чаладиган аккордеон- нинг ғижимасига ўхшаб, кенгайиб қисқаришини ана шунда тушунди. Яна Лайлонинг ота-онаси жанжални бош лашди. Ҳар доимгидай онаси бақириб, уйни бошига кўтар- япти, отаси эса бир четда мунғайганча бошини қуйи солиб ўтирибди. Лайло шовқин кирмаслиги учун хонасининг эшигини қаттиқроқ ёпиб олди. Ҳар куни эрталаб пастдан отасининг овози эшитилади: – Қизим, мен ишга кечикяпман! 70 Холид Хусайний , Лайло шошилганча туфлисини кияди. Ойнага қараб, елкасига тушадиган малларанг сочларини тарайди. Онасининг айтишича, унинг сочлари ҳам, ол ёноқлари ҳам, ширин кулгичию, қалин киприклари ҳам она томонга тортган экан. «Бу- вим Панжшер водийсидаги энг гўзал қиз бўлган эканлар, йигитлар бувимни деб жон беришга тайёр туришаркан. Ана шу гўзаллик икки авлод ўтиб, сенга насиб қилган, қизим», дерди онаси. Унинг ота-онаси Панжшер тожикларидан эди. Улар турмуш қургач, Кобулга кўчиб келишган, кейин отаси университетга кирган эди. Лайло онасининг ўз хонасидан чиқмаслигига умид қи- либ, зинадан пастга тушарди. Ҳозир отаси эшик кўзига ҳашаротлар кирмас- лиги учун қопланган дока рўмол қаршисида чўк- калаб турарди. – Кўряпсанми? – отаси унга икки ҳафта олдин мато юзида пайдо бўлган тешикчани кўрсатди. Лайло отасининг ёнидан жой олди. – Яқинда тешилган шекилли? – Менам ойингга шунақа десам, нега қарамай- сан. Уй пашшага тўлиб кетди, деяпти. Лайло ич-ичидан отасига, калта бўйли, чувак- кина, қўллари аёлларники сингари нозик бўлган бу эркакка ич-ичидан ачинди. У уйда отаси- ни китобсиз ўтирганини тасаввур қилолмасди. У мутолаа пайтида ҳамма нарсани унутарди. У Румий, Ҳофиз ғазалларининг деярли барини ёд- дан билар, Афғонистоннинг Россия ва Британия билан уруши ҳақида соатлаб гапира оларди, ер- дан қуёшгача бўлган масофани ҳам аниқ билар- ди. «Кобулдан Ғазнигача бўлган масофадан беш минг марта кўпроқ» деган бир марта у тасаввур уйғотиш учун. Лекин уйдаги арзимас юмушларни қилишга ҳам отасининг уқуви етмасди. Эшиклар 71 Минг куёш шуъласи , ёғланмагани учун ҳамиша ғичирлаб турар, ош- хонадаги жавонларни моғор босиб ётарди. Она- сининг айтишича, шу пайтгача бундай юмушлар Нур билан Аҳмаддан ортмасди. Аммо улар ҳозир шўравийларга қарши урушга кетишган. – Бугун ойнинг нечанчиси? Бешинчими, олтин- чими? – сўради отаси паришонхотирлик билан. – Билмадим, кунларни ҳисоблаб юрмайман, – деди Лайло ерга қараб. Ниҳоят, улар кўчага чиқишди. Лайло вело- сипеднинг орқа ўриндиғига жойлашаётганида, қўшнилари Рашид этикдўз ва унинг одамови хотини турадиган уй дарвозаси олдида «Мерсе- дес-бенц» машинасини кўришди. Машина ичида иккита нотаниш одам ўтирарди. – Булар ким? – сўради қизча. – Бизга нима? – деди отаси. – Тезроқ қимирла, кеч қоламиз! Шу тобда қизчанинг қулоғига яна онасининг отасига айтган кинояомуз гаплари жаранглади: «Нуқул гапингиз шу, «менга нима?». Ҳа, сизга нима? Иккита ўғлингиз урушга жўнади – сизга нима? Ўз болаларингиз худди ўйнашдан туғилган болалардек ўз ҳолича чиқиб кетди – сизга нима? Сизга фақат китоб бўлса бўлди!» Отаси тепкини айлантириб велосипедни ҳай- даб кетди. Велосипед «Мерседес-бенц»нинг ёни- дан ўтиб бораркан, орқа ўриндиқда ўтирган жигарранг костюмда, кўкрак чўнтагидан оппоқ рўмолчасининг учи кўриниб турган озғин оқ- соч эркакка қизиқсиниб қаради. Машинанинг рақамидан уларнинг ҳиротлик эканини пайқади (Афғонистонда машина рақамларида вилоят ва шаҳар номлари тўлиқ ёзиб қўйилади – тарж). Лайло синфда паришонхотир бўлиб ўтирди. Ха- ёли Тариқда эди – қачон келаркин? Тинчмикин? 72 Холид Хусайний , Ўқитувчи хотиннинг исми Шанзай бўлиб, ҳамма уни орқаваротдан «Бўёқчи хола» деб чақирарди. Чунки у тартиббузар болаларни худди чўтканинг икки тарафини айлантириб девор оқлаётган бўёқчидек кафтнинг икки томони билан навбат- ма-навбат шапатилаб қўярди. У ҳамиша ўзининг хостлик камбағал деҳқон оиласида туғилгани- ни таъкидлашдан чарчамас, ўқувчи қизларнинг юзини бекитишларига рухсат бермас, нуқул эр- как ва аёлларнинг тенглигини уқтирарди. Унинг фикрича Шўравийлар давлати Ер юзидаги энг яхши ва қудратли давлат эди. У Афғонистонда ҳам ана шундай ёруғ бахтиёр кунлар келади, деб болаларни ишонтирмоқчи бўларди. «Бўёқчи хола»нинг орқасида ушбу бепоён мам- лакатнинг харитаси, президент Нажибуллонинг портрети (отаси бу одам бир пайтлар даҳшатли махфий полициянинг бошлиғи бўлган, дерди), кулиб турган шўравий аскарларнинг суратлари осилиб турарди. Лайло айнан апрел инқилоби пайтида туғил- гани уни ўқитувчи уни «инқилобчи қизалоқ» деб атарди. Ўша куни дарслар тугаганида, онаси Лайлони олиб кетиш учун келмади. У синфдошлари Жити ва Ҳасина билан йўлга тушди. Жити қовоғидан қор ёғиб турадиган қиз бўлиб, икки ўрим сочи худди улоқчанинг думидек диккайиб турар, дарсликлар- ни худди қалқондек кўксига босиб олганди. Ҳаси- на эса ўн икки ёшда бўлиб, дарсларни ўзлашти- ролмагани учун уч йил бир синфда қолиб кетган- ди. Унинг тили ҳам ўткиргина бўлиб, муаллимага «Бўёқчи хола» лақабини ҳам у ўйлаб топганди. Ҳасина бу гал уларга ёқинқирамаган куёвлар- ни қандай рад этишдан дугоналарига «сабоқ» бе- риб кетди: 73 Минг куёш шуъласи , – Ҳали мен кичкинаман-ку, – деди Жити. – Менда куёв нима қилсин? Ҳали менга совчи кел- гани йўқ. – Соқолинг чиққани учун эр олмаётгандир-да, – атай унинг жиғига тегди Ҳасина. Ҳазилни ту- шунмайдиган Жити қўрқиб кетиб, иягини уш- лади ва мўлтираб Лайлога термилди. Лайло эса, кулиб бош чайқаб қўйди. – Хуллас, куёв сизларга ёқмадими, уйдан икки банка ловия опчиқасиз ва эндигина чой ҳўплаёт- ган пайтда юз-кўзига қараб сепворасизлар, тамом. Қизчалар кулиб юборишди. Лайлога ҳали бун- дай насиҳатларнинг кераги йўқ эди. Чунки ота- си бари бир уни ҳаливери эрга бермайди. Гарчи у ҳозир нон заводида ишласа-да, университетни тугатган. Коммунистлар давлат тепасига келгун- ча мактабда дарс берарди. Кейин уни мактабдан ҳайдашди. Ҳозир отасининг ягона истаги қизини ўстириб, ўқитишдан иборат эди. – Қизим, турмуш қуриш қочмайди, аммо вақ- тида билим олиш керак. Шунинг учун сен албат- та ўқийсан. Уруш тугаса сендек билимли қизлар Ватанга керак бўлади. Лайло отасининг маърифатпарварлигидан фахр - ланар, ўзи ҳам аъло ўқишга тиришар, ҳар йили мактабдан мақтов ёрлиғи оларди. Ҳасинанинг отаси эса, баджаҳл, тўпори таксичи эди. Яна уч йилдан сўнг Ҳасинани ўзидан 20 ёш катта ама- киваччасига эрга беришаркан. – Демак, эслаб қолдинглар-а, қизалоқлар, – Ҳасина оҳиста Лайлонинг қулоғига шивирлади. – Сени эса, бари бир ўша бир оёқли шаҳзоданг келиб опкетади. Лайло илкис қўлини тортиб олди. У Тариқ ҳақида бунақа қўпол ва совуқ гап эшитишни кутмаганди. 74 Холид Хусайний , – Бошқалар ҳақида бунақа деб бўлмайди! – деди Жити ёвқараш қилиб. – Ахир бечора уруш туфайли шунақа бўп қолган-ку! – Ие, Ҳали Житибону ҳам Тариққа ошиқ бўп қоптиларми? Лайло, нега жим турибсан? – Мен ҳеч кимга ошиқ бўлмаганман, – ўзича тўнғиллади Жити. Шу жойда уларнинг йўллари айриларди. Қиз- лар Лайло билан хайрлашиб, яна ўз йўлларида давом этишди. Уч кварталгача Лайло бир ўзи кетди. Кўк «Мерседес» ҳалиям қўшниларининг эшиги олдида турарди. Жигарранг костюмли оқ- соч одам машинасига хаёлчан суяниб турарди. Кимдир уни чақиргандек бўлди: – Эй, малласоч! Бу ёққа қара! Лайло ўгирилди. Унинг юзига кимдир тўппон- ча ўқталиб турарди. Download 1.85 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|