Ministrligi

Talap 
- 
tálim hám tárbiya barısında oqıtıwshınıń 
tárbiyalanıwshıǵa salıstırǵanda jeke múnásibetlerde ayqın boladı. 
Oqıwshınıń ol yaki bul háreketi oqıtıwshı baqlawında bolıp, unamlı 
tárepleri xoshametlenip barıladı, kerisinshe, orınsız háreketi 
toqtatılip qoyıladı.
Keleshek - tásirsheń pedagogikalıq usıl bolıp, oqıwshılarda 
erkin pikir júritiwdi, belgili bir maqsetke, arzıwǵa erkin umtılıw 
sezimin rawajlandıradı. Bul maqsetler olardıń jeke umtılıslarında, 
qızıǵıwshılıq hám maqsetlerinde belgili boladı. Bul usıl mektep 
oqıwshıların shaxs sıpatında eń zárúr insanıy pazıyletlerinen biri 
bolǵan maqsetke umtılıwshańlıqtı rawajlandıradı.
Xoshametlew hám jazalaw - tárbiyalıq tásirdiń eń dástúriy usılı 
bolıp, oqıwshılar minez-qulqına unamlı tásir etiwden ibarat. Jaqsı 
minez-qulq, paydalı miynet hám háreket, tárbiyalıq pazıylet, 
tapsırmalardıń sózsiz orınlanıwı ushın oqıwshı xoshametlendiriledi. 
Qolaysız is-háreket, tártipbuzarlıq, óz wazıypasın orınlamawshılıq 
jazalaw arqalı saplastırıladı. Bul usıl tárbiyalıq tásir kórsetiwdi 
támiyinleydi, onı qollanıw barısında oqıtıwshıdan júdá abaylılıqtı, 
sezgirlikti hám sergeklik talap etiledi.
Jámiyetchilik pikiri - tárbiyalıq tásir kórsetiwdin eń zárúr usılı 
bolıp, oqıwshılardıń sociallıq paydalı iskerlikti orınlaw nátiyjelerine 
qarap úzliksiz xoshametlendirip barıwında belgili boladı. Topardıń 
tárbiyalıq wazıypaların belgili bir jóneliste ámelge asırılıwın 
támiyynleydi, 
oqıwshılardıń 
bir-birine 
doslıq 
múnásibetin 
qáliplestiredi.
Pedagogikalıq tásir kórsetiw usıllarınan nátiyjeli paydalanıwdıń 
eń zárúr shárti oqıtıwshınıń insanıylıq tárepinen jaqlawın talap etedi. 
Usı usıllar kásiplik juwapkershilikti sezinetuǵın jalǵız umtılısqa 
qaratılǵan janlı adamlardıń-janlı múnásibeti. Pedagogikalıq tásir 
42

---

qılıw oqıwshılar psixikasınıń bayqalmaytuǵın tarawına qaratılǵan 
bolıp, tárbiyashı menen tárbiyalanıwshılardıń jaqınnan baylanısta 
bolıwın, olardıń óz-ara bir-birine iseniwin, óz-ara túsiniwin, tásir 
etiw mazmunı shaxstıń bir pútin halatına ámeliy tásir etiwdi názerde 
tutadı. Solay etip, tásir qılıw tálim-tárbiya nátiyjeliligin házirgi 
zaman talapları dárejesinde rawajlandırıp barıwda jol-joba jaratıp 
oqıwshılardıń belsendiligin xoshametlendiredi.
Oqıtıwshı tárbiyalanıwshılardıń óz ara tárbiyalıq tásirge iye 
ekenligin olardıń óz ara kommunikativlik múnásibetlerin hám 
iskerlikleri ortasındaǵı baylanıstıń barlıǵı, onıń nátiyjeliligin 
belgilewin umıtpawı shárt. Oqıtıwshı klass jámáátine hám jeke 
tárbiyalanıwshıǵa pedagogikalıq tásir kórsetiwde jetiskenliklerge 
erisiwi ushın, oqıwshılar arasında óz ara pedagogikalıq múnásibetler 
sistemasın aqılǵa muwapıq rejelestiriwi hám psixologiyalıq ortalıqtı 
unamlı tártipke ózgertiwi lazım. Tuwrı shólkemlestirilgen hám hár 
tárepleme tamamlanǵan bolǵan, jas áwladtıń qálbi hám sanasın 
asırıwǵa, olardı milliy hám ulıwma adamzatlıq qádiriyatlar ruwxında 
tárbiyalawǵa qaratılǵan pedagogikalıq múnásibet sistemasın 
shólkemlestiriw ushın oqıtıwshı hár bir oqıwshı ruwxıyatın tereń 
bilip alıwı, olardıń ishki imkaniyatlarınan xabardar bolıwı, xabar 
beriwi, pikir almasıwı, olar qayǵısın, tuyǵıların túsiniwi hám dártine 
sherik bolıwı zárúr. Pedagogikalıq múnásibette jetiskenliklerge 
erisiw ushın oqıtıwshı: 

oqıwshılar menen bolajaq múnásibetti modellestire alıwı; 

múnásibette bolatuǵın klass toparı ózgesheliklerin aldınnan 
biliwıi; 

tikkeley shın kewillik hám birlikke tiykarlanǵan múnásibet 
ornatıw; 

múnásibette ústinlikke iye bolıp, onı demokratiyalıq talaplar 
tiykarında aqılǵa muwapıq basqarıw; 

múnásibettiń unamlı hám unamsız táreplerin úziliksiz talqılap 
barıwı lazım.
Oqıtıwshı tárbiyashı sıpatında tárbiyalanıwshı oqıwshılardı ózi 
ushın bárqulla tárbiya obekti dep esaplawı kerek. Biraq 
tárbiyalanıwshı oqıtıwshı- tárbiyashı menen erkin hám sanalı 
43

---

múnásibette bolıwǵa erisse ǵana tárbiyalıq múnásibetler nátiyjeli 
xarakteri júzege shıǵadı.
Tárbiyalıq iskerliktiń kommunikativlik múnásibetler barısında 
ózine tán qaǵıydaları da bar bolıp, oqıtıwshı oqıwshılarǵa 
pedagogikalıq tásir kórsetiwde usı qaǵıydalardı jetik biliwıi lazım.