Ministrligi

PEDAGOGIKALÍQ SHEBERLIKTIŃ 
SHÓLKEMLESTIRIWSHI KOMPONENTLERI 

оqıtıwshılıq kásibine sadıqlıq 

óz pániniń oqıtıw metodikasın sheber biliwi; 

pedagogikalıq iskerligin kórsete biliwi; 
14

---

Oqıtıwshılardıń jeke pazıyletlerine iyman-isenim, dúnya 
qarasınıń keńligi, belsendiligi, ádep-ikramı, puqaralıq minnetin seze 
biliwi, mánawiyatı, talapshańlıǵı, óz maqsetlerine umtılıwı, insan 
súyiwshiligi, huqıqıy bilimdanlıǵı mámleketimizdiń jámiyetlik-
siyasiy talaplarına óz pikir-usınısları menen jedel qatnasıwı kiredi.
Oqıtıwshılardıń kásiplik qásiyetlerine: óz kásibin, balaların jaqsı 
kóriwi, ziyrekligi, saldamlılıǵı, oy-órisi, qábileti, sóylew mádeniyatı, 
kásiplik ukıplılıǵı, mánawiy talap hám qızıǵıwı, intellekti, jańalıqtı 
ańlap hám qollana alıwı, kásiplik maǵlıwmattı úziliksiz asırıwǵa 
umtılıwı hám basqa pazıyletleri kiredi.
Oqıtıwshılardıń kásiplik pedagogikalıq tayarlıǵı shártli ráwishte 
tómendegi jónelislerde alıp barıladı: 
1) Oqıtıwshınıń jeke pazıyletler boyınsha tayarlıǵı.
2) Oqıtıwshınıń ruwxıy-psixologiyalıq tayarlıǵı.
3) Oqıtıwshınıń jámiyetlik-pedagogikalıq hám ilimiy- teoriyalıq 
tárepten tayarlıǵı.
4) Oqıtıwshınıń arnawlı hám qánigelikke tiyisli bilimlerdi 
iyelep barıwı.
Jáne atap ótiw kerek, pedagogikalıq sheberlik oqıtıwshılar hám 
tárbiyashılar jeke hám kásiplik sıpatlarınıń jıyındısı bolıp, oqıtıwshı 
sheberligin 
qáliplestiriwdi 
támiyinlewshi 
principlerdi, 
pedagogikalıq-psixologiyalıq, metodikalıq bilimlerdi úzliksiz iyelep 
barıwı lazım.Joqarı pedagogikalıq sheberlikti qáliplestiriwdi 
támiyinlewshi principler tómendegiler: 
a) qánigelik boyınsha oqıw predmetin, zaman, ilim, texnika 
rawajlanıwı dárejesinde tereń biliwi, onıń basqa oqıw pánleri menen 
óz ara baylanıslıǵın támiyinlew tájiriybesine iye bolıwı; 
b) tálim alıwshılardıń jas, fiziologiyalıq, psixologiyalıq hám 
jeke qásiyetlerin esapqa alıwı, olardıń iskerligin obektiv baqlawı 
hám bahalawı; 
v) tálim procesin demokratiyalastırıw hám insan súyiwshilik 
tiykarında óz iskerligin shólkemlestiriw; 
g) Oqıw-tárbiyalıq procesti zaman talapları dárejesinde 
shólkemlestiriw ushın tiykarǵı pedagogikalıq-psixologiyalıq hám 
metodikalıq maǵlıwmatlarǵa iye bolıw; 
d) pánlerdi oqıtıw procesinde zamanagóy xabar texnologiyaları 
imkaniyatlarınan keń paydalanıwdı biliwı; 
15

---

e) topardıń “kóre biliwı”, oqıwshılardıń qızıǵıwları, umtılıwı, 
olardıń ómir iskerliklerinde ushıraytuǵın qıyınshılıqlardı túsiniw 
hám olarǵa sherik bola alıw, óz waqtında olardıń pikirin ańlay 
biliwı, hár bir balanıń xarakter qásiyeti, qábiletin túsiniw hám olarǵa 
áwmetli tásir kórsetiwdin forma, usıl, qurallarınan xabardar bolıw; 
j óziniń jeke sıpatların rawajlandırıw tájiriybesine iye bolıw.
Oqıtıwshınıń pedagogikalıq sheberligi pedagogikalıq joqarı 
bilimlendiriw shólkemlerinde qáliplesip baradı.Joqarı dárejedegi 
pedagog kadrlar tayarlawǵa bolǵan talaplar, olardıń tájiriybesin 
asırıw hám qayta tayarlaw sistemasın rawajlandırıw,óz kásibi menen 
úziliksiz rawajlanıwǵa úylese alatuǵın oqıtıwshınıń qáliplesiwi, 
bolajaq oqıtıwshınıń ulıwma milliy abıroyınıń ósip barıwin 
támiyinleydi.
Mámleketimizdiń ǵárezsizlik jolındaǵı dáslepki qádemlerinen 
baslap-aq, ullı mánawiyatimızdı tiklew hám jáne de rawajlandırıw, 
milliy tálim-tárbiya sistemasın rawajlandırıw, onıń milliyligin 
bekkemlew,zaman talapları menen úylestiriw tiykarında jáhán 
dástúrleri hám kónlikpeleri dárejesine shıǵarıw maqsetinde tálim 
sistemasında úlken ilajlar alıp barılmaqta.
Pedagogikalıq sheberlikti iyelewde kásipke tiyisli teoriyalıq hám 
ámeliy bilimlerdi iyelew, pedagogikalıq jámiyet penen bárhá 
baylanısta bolıw jaqsı nátiyjeler beredi. Jáne de, bunday ortalıqta óz- 
ara pikir almasıw,jeke pikirlerdi ózgeler bildirgen pikirler menen 
salıstırıw, olardıń tuwrılıǵına isenim payda etiw, bar bilimlerdi jáne 
de bayıtıw, qáte yaki kemshiliklerdi anıqlaw hám olardı saplastırıw 
imkaniyatı bar.
Ullı nemic pedagogı Adolf Disterverg oqıtıwshınıń hár dayım 
pánlerdi oqıw menen shuǵıllanıwın atap ótip, bılay degen edi: 
“Oqıtıwshı hárdayım pán menen shuǵıllanıwı lazım.Bolmasa ol 
shirigen terek hám tasqa usap qaladi. Shirigen terek hám tas miywe 
bere 
almaytuǵınınday, 
keleshekte 
bunday 
oqıtıwshılardan 
heshqanday nátiyje kútip bolmaydı” 
Házirgi zaman pán hám texnikası jedel rawajlanıp atırǵan, 
zamanagóy texnologiyalar salmaǵı keskin asıp baratırǵan bir 
dáwirde oqıtıwshı pedagogikalıq sheberligin rawajlandırıw áhmiyetli 
másele sanaladı.Eger, aldın pánniń bir tarawında júz berip atırǵan 
úlken ashılıw on bes jıllıq hám adamlarǵa isenerliktey waqıya 
16

---

bolǵan bolsa, házir hár jılı, hátte hár ayda pán, texnikada jańa 
ashılıwlar jaratılmaqta, aldın belgisiz bolǵan bilimlerdiń jańa 
jónelisleri júzege shıqpaqta.Bilimge bolǵan umıtılıw dárejesi 
artpaqta.Sonlıqtan, házirgi kúnde oqıtıwshı tek óz páni boyınsha 
emes, bálki óz pánine jaqın bolǵan tarawlardaǵı jańalıqlardı biliwıi 
talap etiledi.
Bizge belgili, aldıńǵı jámiyet adamınıń, tiykarınan oqıtıwshınıń 
mánawiy bayıǵı onıń keń dúnyaqarası, tereń pikirlewi, bilimdanlıǵı, 
joqarı adamgershilikli pazıyletlerge baylıǵı menen bahalanadı. 
“Bárshe illetlerdiń kelip shıǵıwı ilimsizlikten”degen edi grek filosofı 
Sokrat. Sonday eken, jas áwladtıń joqarı bilim hám sana iyesi bolıwı 
ushın 
bárshemiz 
juwapkermiz.Bul 
juwapkershilik 
kóbirek 
oqıtıwshılar jelkesinde.
Haqıyqattan da, oqıtıwshınıń abıray -itibarın támiyinlewde 
tiykarǵı qural onıń tárbiyalanǵanlıq dárejesinde.Birinshiden, 
oqıtıwshı ruwxıy jaqtan saw hám keń pikirley alatuǵın bolıwı, óz 
milliy qádiriyatları, úrp-ádet dástúrleri hám ádebiy miyrasların teren 
biliwıi kerek.Tiykarınan, ózi tańlaǵan qánigelik hám ilim tarawında 
izleniwler alıp barǵan danıshpanlardıń ómiri hám dóretiwshiligin 
jaqsı biliwıi lazım.Bul oqıtıwshınıń pedagogikalıq sheberliginiń asıp 
barıwında oǵada áhmiyetli.Ásirese, milliy dástúrlerimiz, úrp-
ádetlerimiz tiykarında mámleketimizdiń ullı keleshegi bolǵan jas 
áwladqa tereń bilim beriwde oqıtıwshılardan joqarı sheberlik hám 
qábilet talap etedi.
Oqıtıwshılıq 
kásibiniń 
qáliplesiwi 
dawamında 
onıń 
pedagogikalıq sheberligi rawajlanıp bardı Ol hár túrli psixologiyalıq 
qásiyetlerge iye oqıtıwshılar menen tálim tárbiyalıq iskerligin alıp 
baradı.Qarama-qarsılıqlarǵa alıp keledi.Bul óz náwbetinde onı 
tınımsız dóretiwshilik islerge, tárbiyanıń hárqıyli qural hám usılların 
tawıp,sheber qollanıwǵa májbúr etedi.Tárbiya nátiyjesinde 
belgilengen maqsetke erisiw ushın oqıtıwshılar jıllar dawamında 
toplanǵan tájiriybelerge tiykarlanıp isleydi.Oqıtıwshı pedagogokalıq 
sheberliktiń 
bólimlerin 
biliwıi 
lazım.Tómende 
keltirilgen 
pedagogikalıq sheberlik pániniń tiykarǵı bólekleri milliy dástúr hám 
úrp-ádetlerimizden kelip shıǵıp, házirgi global rawajlanıw dáwirinde 
jáne de toltırıp barıw múmkin.
17

---

Oqıtıwshı kámil áwladtı tárbiyalaw procesinde qatnasar eken, 
mádeniy tárbiyalıq mádeniyatı menen átiraptaǵılarǵa órnek bolıwı, 
sonıń menen birge, pedagogikalıq sheberlik sırların kórsete alıwı, 
jetik oqıtıwshı sıpatında kámil insandı tárbiyalawǵa, joqarı tájiriybeli 
kadrlardı tayarlaw isine óziniń múnasip úlesin qosıwı zárúr.
Pedagogikalıq sheberlik- joqarı pedagogikalıq sana, tálim-
tárbiya procesine ańlı, jaqsı qatnasta bolıw, metodikalıq bilimlerdi 
qollana biliwı bolıp, ol úziliksiz túrde pedagogikalıq bilimlerdi asırıp 
barıw, ótmish qádiriyatları, Orta Aziya oyshılları ádebiy 
miyraslarında sáwlelengen tárbiyashılardı tayarlaw haqqındaǵı 
maǵlıwmatlar hám zamanagóy xabar texnologiyaları, portal 
jańalıqlarınan xabardar bolıw, aldıńǵı shet el mámleketleriniń 
oqıtıwshılar tayarlaw texnologiyaların teoriyalıq jaqtan úyreniw 
procesinen quraladı. Jas oqıtıwshılardıń sonday-aq, tálim 
dárgaylarında bir neshe jıllıq miynet stajına iye bolǵan 
oqıtıwshılardıń pedagogikalıq sheberlikke iye bolıwı ózlerin kásiplik 
jaqtan jetilistirip barıw jolında bir qatar shártlerge ámel qılıw 
esabınan rawajlanıp baradı. Olardı tómendegi qurallar tiykarında 
jáne de rawajlandırıw múmkin: