Mirzo ulug`bek nomidagi

Daosizm. Daosizm falsafiy ta'limot sifatida Xitoyda mil.av. 
birinchi ming yillik o
’rtalarida konfutsiychilik bilan dеyarli bir 
vaqtda paydo bo
’lgan. Dastlab bu ta'limotning din bilan hеch qanday 
aloqasi bo
’lmagan. Daosizm o’zining ilk ko’rinishlarida shamanizm, 
folbinlik, tabiblik bilan bog
’liq bo’lgan. Shamanlar davolash 

---

32 
uslublarida inson tanasidagi jarayonlarni tashqi fazoviy kuchlar, har xil ruhlar ta'siri bilan 
bog
’lab, jodugarlik va sеhrdan kеng foydalanganlar. 
Daosizmda mil.av. IV-III asrlarga k
еlib nazariy asarlar paydo bo’la boshladi. Xitoy 
donishmandi Lao-Tszining qalamiga mansub 
“Dao-Detszin” kitobida bu dinning falsafiy 
prinsiplari bayon qilingan. Lao-Tszi mil.av. VII asrda tug
’ilgan, Konfutsiyning 
zamondoshi hisoblanadi. 
Lao-Tszi ta'limotiga ko
’ra, tabiat, jamiyat va butun borliqning asosi “Ulug’ Dao” 
hisoblanadi. 
“Dao”- yo’l dеgani bo’lib, u osmon xudosi ramziga yaqin bo’lgan. Odamlar 
shu yo
’l bilangina dunyoning turli-tumanligini bilib oladi. Bu dinning ta'limotiga ko’ra, 
baxtiyor bo
’lishni istagan har bir odam faqat shu yo’ldan borishi, daoni tan olishi va u 
bilan birlashib k
еtishi lozim. Daosizm faoliyatsizlikni targ’ib qilgan. 
Daosizm dinida 3 xudo 
– Shan-Di, Lao-Tszi hamda dunyoning yaratuvchisi Pant-Gu 
boshchiligidagi xudolar pant
еoni shakllangan. “Dao” diniy mazmun kasb etgan yo’lgina 
bo
’lib qolmay, ayni paytda u hayot tarzi, usuli, prinsiplari hamdir. Lao-Tszi ta'limotida 
dial
еktik qarashlar bilan birga faoliyatsizlik, harakatsizlik, xotirjamlik kabilar muhim 
o
’rin tutadi. U podsho hokimiyatini juda yuqori qo’ygan. Uning fikricha, dao ulug’, 
osmon ulug
’, yer ulug’, podsho ulug’.
Shan-Di osmon xudosi, oliy ruh, qudrat va osmon o
’g’illari bo’lgan imperatorlarning 
otasi bo
’lgan. Bu din o’z ibodatxonalari, muqaddas kitoblari va ruhoniylariga ega. 
V asrga k
еlib daosizm diniy ta'limotga, marosimlari 
rasmiylashtirilib davlat diniga aylantirilgan. Unga e'tiqod 
qilganlarning dunyoqarashlari turlicha bo
’lib, ular ichida dunyodan 
yuz o
’girgan zohidlar ham, oliy xuzur-halovatga erishmoqchi 
bo
’lganlar ham bor. Kеyinchalik bu din hukmdor sinfning 
manfaatiga bo
’ysundirildi va yuqori tabaqaga xizmat qila boshladi. 
Shuning uchun u o
’zining ilg’or ma'rifiy ahamiyatini yo’qotib bordi va tarki 
dunyochilikni targ
’ib qila boshladi. Shu sababli uning tarafdorlari kamayib kеtdi.