Мобил алоқа тизимларда ахборот хавфсизлиги

Shahar simsiz tarmoqlariga WiMAX (802.16) va
 
MBWA-m 
(802.20) texnologiyalari mansub. 
WiMAX 
texnologiyasi 
–
qurilmalarning 
keng 
spektri 
(kompyuterlardan to mobil telefonlargacha) uchun katta masofada 
universal 
simsiz 
aloqani 
taqdim 
etish 
maqsadida 
yaratilgan 
telekommunikatsiya texnologiyasi. Texnologiyaning ishlashi Wireless 
MAN deb ham ataluvchi IEEE 802.16 standartga asoslangan. 
WiMAX 
texnologiyasidan 
quyidagi 
masalalarni 
echishda 
foydalanish mumkin: 
- Wi-Fi dan foydalanish nuqtalarini bir-biri bilan va Internetning 
boshqa segmentlari bilan ulash; 
Foydalanish 
nuqtasi 
Foydalanish 
nuqtasi 
Foydalanish 
kontrolleri 
Simsiz 
foydalanish 
Internet 
provayderi 
- ochiq foydalanish; 
- rouming; 
- autentifikatsiya, 
avtorizatsiya; 
- yagona hisob raqami. 

---

44 
- ajratilgan (simli) liniyalarga alternativ sifatida simsiz keng polosali 
foydalanishni ta’minlash; 
- ma’lumotlarni 
uzatishning 
tezkor 
servislarini 
va 
telekommunikatsiya xizmatlarini taqdim etish; 
- geografik o’rniga bog’lanmagan foydalanish nuqtalarini yaratish; 
- masofaviy monitoring tizimlarini yaratish. 
WiMAX Internetdan yuqori tezlikda, Wi-Fi tarmoqlarga nisbatan 
anchagina katta qoplash bilan foydalanishni amalga oshirishga imkon 
beradi. Bu texnologiyani "magistral kanal" sifatida ishlatishga imkon 
beradi. Bunday "magistral kanallar" an’anaviy ajratilgan (telefon) liniyalar 
bilan bog’lanishni amalga oshirishi mumkin. 
Natijada bunday yondashish shahar doirasidagi masshtablanuvchi 
tezkor tarmoqlarni yaratishga imkon beradi. 
Hozirda WiMAX texnologiyaning to’rtta standarti ma’lum: 802.16a, 
802.16d, 802.16e va 802.16f. Bazisining bir xilligiga qaramay ushbu 
to’rtta standart bir-biriga mos kelmaydi. 
WiMAX tarmog’i ikkita asosiy qismdan iborat (3.9-rasm): 
3.9-rasm. WiMAX tarmog’i strukturasi 
- WiMAX ning bazaviy stansiyasi baland ob’ektda (binoda yoki 
minorada) joylashishi mumkin; 
WiMAX 
bazaviy stansiya 
WiMAX 
bazaviy stansiya 
WiMAX 
bazaviy stansiya 
Masofadagi tarmoqlar 
Xududiy tarmoqlar 
Ofis tarmoqlar 
Avtomobil yo‘llar 

---

45 
- WiMAX ning mijoz transiveri - priyomnik/peredatchikli antenna 
bilan. 
Bazaviy stansiya bilan mijoz transiveri orasida ulanish 2-11 GGs 
diapazonida bajariladi. Ushbu ulanish ma’lumotlarni 20 Mbit/s tezlikda 
uzatishga imkon beradi va stansiya bilan foydalanuvchi orasida bevosita 
ko’rinish mavjudligini talab qilmaydi. WiMAX bazaviy stansiyasining 
ushbu ishlash rejimi keng ishlatiluvchi IEEE 802.11 (Wi-Fi) standartga 
yaqin. Bu esa WiMAX bilan ishlab chiqarilgan mijoz qurilmalarining 
mosligiga ishora qilinadi. WiMAX texnologiyasi provayder va 
foydalanuvchi orasidagi oxirgi qismda va shahar tarmoqlaridan 
foydalanishni taqdim etishda qo’llaniladi. Qo’shni bazaviy stansiyalar 
orasida 10-66 GGs chastotalar diapazonidan foydalanib doimiy ulanish 
o’rnatiladi. Bazaviy stansiyalardan biri keng polosali tezkor ulanish orqali 
provayder tarmog’i bilan doimiy bog’langan bo’lishi mumkin. 
Tipik bazaviy stansiya 6 ta sektordan iborat. 802.16 standart asosida 
tashkil etilgan korporativ tarmog’ining strukturasi 3.10-rasmda keltirilgan. 
3.10-rasm. Korporativ tarmoq strukturasi 
Strukturasi bo’yicha WiMAX tarmoqlar mobil aloqaning an’anaviy 
tarmoqlariga juda o’xshash. WiMAX signallari standart ethernet-kabel 
orqali bevosita muayyan kompyuterga va Wi-Fi standartning foydalanish 

---

46 
nuqtasiga yoki ethernet standartining simli lokal tarmog’iga berilishi 
mumkin. Bu kabel foydalanishdan WiMAX ga o’tishda hudud yoki ofis 
lokal tarmoqlarning mavjud infrastrukturasining saqlanishiga imkon 
beradi. 
Hozirgi vaqtda WiMAX texnologiya quyidagi ishlash rejimlarini 
madadlaydi: 
- Fixed WiMAX –belgilangan foydalanish – ko’p polosali simli 
texnologiyalarga alternativa hisoblanadi. Bunda tarmoqning barcha 
uzellari harakatsiz qoladi; 
- Nomadic WiMAX – seansli foydalanish – mavjud Fixed 
WiMAXga sessiyalar tushunchasi qo’shilgan. Sessiyalarning mavjudligi 
mijoz uskunalarini sessiyalar orasida bemalol ko’chirishga va ulanishni 
WiMAX ning boshqa minoralari yordamida tiklashga imkon beradi; 
- Portable WiMAX – ko’chirish rejimida foydalanish. Ushbu rejim 
uchun mijozni WiMAX ning bir bazaviy stansiyasidan ikkinchisiga 
ulanishni yo’qotmay, avtomatik tarzda qayta ulash imkoniyati qo’shilgan. 
- Mobile WiMAX – mobil foydalanish. Ushbu rejim mijoz 
uskunasini ko’chirish tezligini 120 km/soatgacha ko’paytirishga imkon 
beradi. Undan tashqari ushbu rejim signalning ko’p nurli tarqalishiga va 
ulanishni yo’qotmasdan shaxsiy xalallarga barqaror. 
MBWA-m 802.20 texnologiyasi. Internetdan mobil simsiz foydalanish 
uchun yaratilgan. Shaharlarda, soni cheklangan bazaviy stansiyalarda 
ishlashga mo’ljallangan WiMAX dan farqli holda, ushbu texnologiya 
oddiy uyali tizimlarga juda uxshash va 1 Mbit/s dan yuqori tezlikda 3 
GGs chastotalar diapazonidagi tezkor mobil ulanishlarga mo’ljallangan. 
Ushbu texnologiya boshqa texnologiyalar orasida g’alati o’rinni egallaydi. 
Bir tomondan uni WiMAX (802.16e)ning yaqin konkurenti deb atashadi, 
ikkinchi tomondan u GPRS yoki CDMA2000ni o’rniga uyali aloqa 
tizimida ishlatilishi mumkin. Bu endi WWAN. MBWA-m texnologiya 
abonent terminallarining katta tezlikda (250 km/soat), to’g’ri ko’rinish 
zonasidan tashqarida ko’chishida ham ishlashni ta’minlaydi. 
MBWA-m ning uya doirasi 15 km gacha etishi mumkin. Radiokanal 
polosasining kengligi- 1,25 MGs dan 40 MGs gacha.