Modul. Fanga kirish. Texnologik jarayonlarni boshqarishda hisoblash texnikasining roli

1-rasm. Aloqa vaqtida paketlarni almashishga misol. 
 
Axborot almashinuvini boshqarish usullari ikki guruhga bo‘linadi: 
 
Markazlashtirilgan usul, bu holda hamma boshqarish bir joyga jamlangan. 
Bunday usullarning kamchiligi: markazni buzilishlarga barqaror emasligi, 
boshqarishni tez amalga oshi-rib bo‘lmasligi. Afzalligi – konflikt holati yo‘qligi. 
 
Markazdan tarqatilgan boshqarish usullari, bu holda markazdan 
boshqarish bo‘lmay-di. Bu usullarni asosiy afzalligi: buzulishlarga barqarorligi va 
boshqarish vaziyatdan kelib chiqil-gan holda amalga oshirilishi. Lekin konflikt 
hollar bo‘lishi mumkin, ularni hal qilish kerak. 
Axborot almashish usullarini turlarga ajratishga boshqacha yondoshish ham 
mavjud: 
 
Determinatsiyalangan usul aniq qoidalar orqali abonentlarni tarmoqqa 
egalik qilishi al-mashib turadi. Abonentlarni tarmoqqa egalik qilish o‘rinlarining u 

---

122 
yoki bu tizimi mavjud, bu tar-moqqa egalik o‘rinlari(prioritet) turi abonentlar uchun 
turlichadir. Bu holda konfliktodatda to‘liq o‘rinsizdir (yoki ehtimoli kam), lekin 
ba’zi abonentlar o‘z navbatini ko‘p kutishiga to‘g‘ri keladi. Bu usulga tarmoqqa 
markerli bog‘lanish, ya’ni axborot uzatish huquqi estafeta singari abonent-dan 
abonentga o‘tadigan usul ham kiradi. 
 
Tasodifiy usullar – axborot uzatuvchi abonentlarga navbat tasodifiy ravishda 
beriladi deb qabul qilingan. Bu holda konflikt bo‘lish ehtimoli mavjud, lekin uni hal 
qilish usuli taklif qilinadi. Tasodifiy usullar tarmoqda axborot oqimi ko‘p bo‘lganda 
determinatsiyalangan usulga nisbatan yomon ishlaydi va abonentga tarmoqqa 
bog‘lanish vaqtiga kafolat bermaydi (abonentda axboro uzatishga xohish bo‘lgan 
vaqtdan, o‘z paketini uzatguncha bo‘lgan vaqt oralig‘i). Tasodi-fiy usulga misol –