Модуль. ҚУймакорлик 19-мавзу. Қуймакорлик асослари. Қуйма олиш усуллари. Модел комплекти. Қуйиш системаси. Қўлда қолип тайёрлаш. Шиббалаш усуллари

22.5. Қуймакорлик
Эритиш печларида эриган металл қолипларга ҳар хил усул ва мосламалар воситасида қўйилади. Баъзан тиғелдан фойдаланилади. Кўпроқ махсус ковшлар-чўмичлар ёрдамида амалга оширилади. Бу усул қулай усул ва амалга механизатциялашган. Ковшлар турли форма ва турларда бўлади. Катта ҳажмдаги ковушлар «мостовой кранларга» осилган бўлади ва кран воситасида цехни хохлаган жойига сурилади.



(а) (б)
22.10-расм. Кенг тарқалган ковшлар турлари: а – кран ковш; б – икки ишчили ковш.

22.11-расм. б да қўлда (икки ишчи ёрдамида) ковш сурилиб, суюқ металлни қолипга қуйиш схемаси кўрсатилган.

Қуйиш давридаги муаммолардан бир иоксидланган металлниқуймага ўтиши. Бу маҳсулотни (қуймани) сифатини анча пасайтиради. Буни чораларини кўриш лозим. Баъзан, оксидларни ушлаб қолиш учун фильтрлар қўлланилади. Суюқ металл сирти оксидмаслиги учун, устига фмос ташланиб, устида шлак ҳосил қилиб, ташқи мухит таъсиридан (оксидлашдан) саклайди. Юза оксидларидан сақланиш мақсадида ковшни тагидан қуйиш конструксияси схемаси ҳам бор.
22.6. Машинада ва қўда қолип тайёрлаш
22.7. Қўлда қолип тайёрлаш
Юқоридаги оператсиялар қўлда тайёрланади. Кенг тарқалгани 2 опокали икки қисмдан иборат қолиплар. Буни асосан юқорида кўриб ўтдик. Бу усул ҳисобланмайди. Лекин битта маҳсулот чиқарганда, қуйманинг характерига қараб, иқтисодий кўрсатгичларга қараб қўлланиши мумкин.
Қуйма олиш технологик жараёнининг асосий оператсиялари:
Тайёр детал чизмаси.
Қуйманинг чизмаси.
Кейинги оператсиялар учун керак бўлган қийтим керак бўлса ҳисобга олинади.
Модел ясалади. Бунда қуйма чертежи ўлчамларига металлни утириш усадка қиймати ҳисобга олинади. Бунда стержен қуйиш жойларини олиш ҳам ҳисобга олинади.
Махсус стол юзасига таг-тахта қўйилиб,унга модел ўрнатилади (4.12-расм., а). Паст опока моделга кийгизилади. Қолип материали қуймага ёпишмаслиги, қуйма юзаси текис чиқиши учун модел юзасига бир оз тоза қум сепилади. Қолип материали опоқ тўлгунча солиниб шиббаланиб борилади.
Қолипнинг газ ўтказувчанлигини ошириш учун сих-бигиз ёрдамида бир неча кичик каналчалар очилади (расм, б).
Опока устига моделнинг иккинчи таг-тахтаси қўйилиб, биргаликда 180° га айлантириб столга қўйилади (расм, в).

22.12-расм. Қум тупроқдан ясалган қолипларда қуйма олиш технологиясининг схемаси.

22.13- расм. Машинада қолип тайёрлаш.

Қўлда тайёрланган иш унуми паст, шиббаланиши ҳар хил, юқори даражадаги малакали ишчи талаб қилинади, аниқлик кичик, маҳсулот таннархи баланд. Шунинг учун корхоналарда фақат машиналарда ясалади.

Машина ёрдамида опокалар механизмларга қўйилади ўрнатилади. Моделни унатиш, қуйма аралашмасини тўқиш-сепиш, аралашмани шиббалаш, қуймани қолипдан олиш ҳаммаси машина воситасида бажарилади.



22.14-расм. Қум отар машинаси ёрдамида пресслаш схемаси: 1 - танаси; 2 - чумич; 3 - лентали конвеер; 4 - пўлат кожух; 5 - ротор; 6-электр юргизгич вали.

Қуйма қолип аралашмасини шиббаловчи машиналар ишлаш принсипларига кўра 3 турга бўлинади: 1-прессловчи, 2-силкитиб прессловчи, 3-қум отар машиналар. Прессловчи машиналар конструксиясига кўра у турлича бўлади. Қуйидаги схемада устидан пресслаш схемаси тасвирланган.

22.15-расм. Устидан пресслаш схемасининг кўриниши.

Бунда шиббалаш бир текис эмас: устида кўпроқ, моделга эса энг ками. Бу қолипни бузилишга олиб келиши мумкин.