Molekulýar fizikany we termodinamikanyň taryhyna degişli gysgaça maglumatlar

Molekulýar-kinetik nazarýetiniň esasy deňlemesi. Bir birlik meýdana normal täsir edýän güýje san taýdan deñ bolan fiziki ululyga basyş diýilýär.

Halkara ulgamynda basyşyñ Ölçeg birligi deregine bir Paskal kabul edilen.
Goý, kub görnüşli gabyñ içinde gazyñ bir molekulasy tizlik bilen hereket edýär diýip göz öñüne getireliñ (1-nji surat).
Bu tizligi biri-birine perpendikulýar we her haýsysy bir diwara perpendikulýar bolan üç düzüja: , we dargadalyñ. Şunda ABCD diwara perpendikulýar bolan = cos deñ bolar. ABCD diwaryñ üstüne molekula urlanda onuñ impulsynyñ üýtgemesi:

bu ýerde: m - molekulanyñ massasy,



1-nji surat. Kub görnüşli gabyñ içinde gazyñ
bir molekulanyň tizlikli hereketi


- molekulanyñ bir diwardan beýleki diwara we yzyna serpilmek üçin sarp eden wagty, ýagny

Onda,

Gabyñ içinde biri-biri bilen çaknyşman hereket edýan N molekula bar diýip hasap edeliñ. Her bir molekula üçin ýokarky deñligi ýazalyñ. Goý molekulalaryñ massalary biri-birine deñ bolsunlar, ýagny . Olaryñ tizlikleri .
Wagt birliginde ABCD diwardan diwara we tersine impulsyñ doly üýtgemegi:

Bu ýerde görnüşli bellik girizeliñ. Onda:

Indi bolsa hasap edip,




Şu deñligiñ iki tarapyny hem bölüp alarys:

bu ýerde - göwrüm birligindäki molekulalaryñ sanyny girizeliñ.

Onda:
(1)
Bu deñlige Klauziusyñ deñligi ýa-da gazlaryñ molekulýar-kinetik nazarýetiniñ esasy deñlemesi diýip at berilýar.
Gazlaryň basyşy. Bir birlik meýdana normal täsir edýän güýje san taýdan deñ bolan fiziki ululyga basyş diýilýär.
(2)
Halkara ulgamynda basyşyñ Ölçeg birligi deregine bir Paskal kabul edilen

Gazlaryñ basyşy molekulalaryñ diwara bolan urgulary tarapyndan döreýändir. Biz gaz molekulalarynyñ döredýän basyşyny molekulýar-kinetik nazarýetiñ esasynda düşündirmekligi maksat edinýäris.