Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

Baholar xususida ma’lumotlarni olish usuliga muvofiq baholar quyidagicha farqlanadi:

• 
  ma’lumotnomaviy baholar;
  
• 
  pryeyskurant baholar;
  
• 
  hisob-kitobli baholar.
  

Kataloglar, pryeyskurantlar, iqtisodiy jurnallar, spravoch-niklar va boshqa maxsus adabiyotlarda ye’lon qilinadigan baholar ma’lumotnomaviy baholar deyiladi. Ular о‘xshash mahsulotlarga baholarni belgilashda yoki baholarning darajasi va nisbatini tahlil qilishda mо‘ljal informasiya sifatida foydalaniladi.
Firmalarning pryeykurantlarida, spravochniklarda va boshqa adabiyotlarda ye’lon qilingan baholar pryeykurant baholar dyeb ataladi.
Hisob-kitobli baholar individual buYurtmalar bо‘yicha noandazaviy asbob-uskunalarning shartnomalarida, bitimlarida qо‘llaniladigan baholardir. Bunday baholar mol yetkazib beruvchi tomonidan har bir aniq buYurtma uchun uning texnikaviy va tijoriy shart-sharoitlarini hisobga olgan holda hisob-kitob qilinadi va asoslanadi.
Bozor turiga bog’liq ravishda baholarning quyidagi tur-lari mavjud:

• 
  auksion baholar;
  
• 
  birjaviy kotirovkalar;
  
• 
  savdolar baholari.
  

Sotib oluvchi tomonidan oldindan kо‘rilgan tovarlar partiya-si (loti)ga maksimal taklif qilingan daraja bо‘yicha ommaviy sotish bahosiga auksion baholar deyiladi. Bunday baholar talab va taklif о‘rtasidagi nisbatning о‘zgarishi natijasida о‘rnatiladi (belgilanadi).
Birja orqali realizasiya qilinadigan standartlashtirilgan bir toifadagi tovarlarning (Shu jumladan, qimmatli qog’oz-larning ham) bahosi birjaviy kotirovkalar dyeb ataladi.
Savdolar baholari ixtisoslashtirilgan savdo alohida shakllarining bahosidan iborat. Savdoning bu shakli maxsus hujjat (tyendyer)da oldindan ye’lon qilingan shartlarga kо‘ra tovar-larni yetkazishga buYurtmalar berish yoki ma’lum bir ishlarni amalga oshirish uchun pudratlarni olishga asoslangan bо‘ladi.