“moliya” fanidan O’quv-uslubiy qo'llanma bilim sohalari

Moliyaviy leverij ko‘rsatkichlari 
Qarzlar koeffitsiyenti 
Jami qarzlar 
Jami aktivlar 
Total Debt 
Total Assets 
406 mln. 
so‘m 
= 57% 
720 mln. 
so‘m 
Foizlarni qoplash koeffitsiyenti 
EBIT 
EBIT 
60 mln. so‘m = 2,9 

---

104 
Foiz to‘lovlari 
xarajatlari 
Interest Expense 
21 mln. so‘m 
Likvidlik ko‘rsatkichlari 
Joriy likvidlik koeffitsiyenti 
Aylanma aktivlar 
Qisqa muddatli 
majburiyatlar 
Current Assets 
Current Liabilities 
360 mln. 
so‘m 
= 1,4 
256,6 mln. 
so‘m 
Kritik baholash (lakmus qog‘ozi) 
koeffitsiyenti
Pul mablag‘lari + 
Debitorlik qarzlari 
Qisqa muddatli 
majburiyatlar 
Cash + Receivables 
Current Liabilities 
180 mln. 
so‘m 
= 0,7 
256,6 mln. 
so‘m 
Bozor qiymati (bahosi) ko‘rsatkichlari 
Aksiya bahosi (narxi) va uning foydasi 
nisbati koeffitsiyenti 
Bitta aksiya bahosi 
Bitta aksiyaga to‘g‘ri keladigan 
sof foyda summasi 
Price per Share 
Earnings per 
Share 
187,2 mln. 
so‘m 
= 8,0% 
23,4 mln. 
so‘m 
Aksiyaning bozor va balans qiymati 
nisbati koeffitsiyenti 
Bitta aksiya bahosi 
Bitta aksiyaning balans bahosi 
Price per Share 
Book Value per 
Share 
187,2 mln. 
so‘m 
= 0,6 
313,4 mln. 
so‘m 

---

105 
Jadvalning so‘nggi bo‘limida bozor qiymati koeffitsiyentlari sanab o‘tilgan 
bo‘lib, ular yordamida firmaning buxgalteriya hisobidagi ma’lu-motlar uning bozor 
qiymatiga qanchalik to‘g‘ri kelishi baholanadi. Bu guruhdan eng ko‘p 
qo‘llaniladigani – bu aksiya bahosi va sof foyda nisbati koeffitsiyenti (R/Ye – price 
to earnings) va aksiyalarning bozor va balans qiymati nisbati koeffitsiyentidir 
(M/V – market to book).
Firmaning moliyaviy koeffitsiyentlarini tahlil qilishda, avvalambor, quyidagi 
ikki jihatni inobatga olish zarur: 

vaziyat kimning nuqtai nazaridan baholanadi: aksiyadorlarning nuqtai 
nazaridanmi yoki kreditorlarningmi? 

ko‘rsatkichlarni taqqoslash uchun mezon sifatida nimadan foyda-
laniladi?
Mezoniy etalonlar quyidagilar bo‘lishi mumkin: 

xuddi shu davr bo‘yicha boshqa kompaniyalarning moliyaviy koeffi-
tsiyentlari; 

o‘rganilayotgan kompaniyaning turli davr bo‘yicha moliyaviy koeffi-
tsiyentlari; 

moliyaviy bozorlardan olish mumkin bo‘lgan ma’lumotlar, masalan, 
aktivlar bahosi yoki foiz stavkalari. 
Hozirgi paytda turli (jumladan, sanoat) sohalar(i) bo‘yicha moliyaviy 
koeffitsiyentlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni olish mumkin bo‘lgan ko‘plab 
manbalar mavjud. Dan & Bradstreet, (2) Robert Morris byurosining yillik 
hisobotlar bo‘yicha tadqiqotlari (Annual Statement Studies by Robert Morris 
Associates), (3) Savdo palatasining har chorakdagi moliyaviy hisobotlari (the 
Commerce Department's Quarterly Financial Report) va (4) turli tijorat 
assotsiatsiyalari ana shular jumlasidandir. Bundan tashqari, bu ma’lumotlar 
endilikda kompakt-disklarda va Internet orqali tarqatilmoqda.