Морфемика. Морфема ҳәм оның түрлери

бөлме-бөлмелер; бала-бес бала-балалар ҳ.т.б. 
Демек, бундай атлықлар жекке бир предметти ҳәм де предметлерди сан жағынан 
көплигин билдиреди: аўыллар, қалалар, үйлер, дәрьялар т.б. 
Атлықларда көплик мәни төмендеги усыллар менен билдириледи: 1) 
морфологиялық усыл; 2) лексика-семантикалық; 3) синтаксислик усыл. 
1
. Атлықларда көплик сан мәниси лар//-лер қосымтасы арқалы билдириледи. 
Бундай арнаўлы қосымша қосыў арқалы көплик мәниниң аңлатылыўы көпликтиң 
морфологиялық усыл арқалы билдирилиўи деп аталады. 
2
. Атлықларда көплик мәни, егер де атлық сөз шақабы бирлик формада турса да 
айрым предметлердиң улыўмалығын, жәмин билдирип келеди. Мысалы: халық, 
аламан, көпшилик, дүнья ҳ.т.б. Көплик мәниниң бундай етип билдирилиўи лексика-
семантикалық усыл делинеди. 
3
. Атлықларда көплик мәниси атлықлардың алдыннан муғдар-дәреже рәўишлер, 
санақ санлар, гүман алмасықларын келтириў, сөзлерди тәкирарлаў арқалы да пайда 
болады. Бул усыл менен көплик мәниниң билдирилиўи синтаксислик усыл делинеди. 

---

Мысалы: көп бала, үш китап, бир неше қыз, ҳәр қыйлы китап, дәсте-дәсте гүл ҳәм 
т.б. 
Тартым категориясы. Атлықлар аңлатқан предметтиң белгили бир бетке 
тийисли екенлигин, тән екенлигин билдиретуғын грамматикалық категория. Тартым 
категориясы бир ўақыттың өзинде ҳәм предметти ҳәм оның биреўге тийислилигин 
билдиреди; 
Биринши гезекте тартым мәниси 1. Морфологиялық усыл менен аңлатылады, 
яғный тартым формалары бар. 
Бирлик 
Көплик 
1 
бет Ым, им, м 
мыз, миз, ымиз, имиз 
2 
бет Ың, иң, ң 
ңиз, ңиз, ыңиз, иңиз 
3 
бет Ы, и, сы, си 
ы, и, сы,си 
Тартым аффикслери айрым атлық сөзлерге жалғанғанда фонетикалық 
өзгерислер жүз береди. Мысалы: орын-орның, китап-китабың, сабақ-сабағың,