Moylar va maxsus suyuqliklar

 
Gazo – turbinali dvigatel moylari 
Gaz  –  turbinali  aviastiya  dvigatelari  (turboreaktiv  TRD  va  turbovintli 
dvigatelar) konstrukstiyasi va ishlatilish sharoitlariga ko’ra porshenli dvigatelardan 
katta  farq  qiladi.  Shuning  uchun  ularni  moylash  uchun  ishlatiladigan  moylarning 

---

143 
 
sifatiga juda yuqori talablar qo’yiladi. Ko’plab gaz – turbina dvigatellarida moylar 
sistemasi  stirkulyastion,  ya’ni  porshenli  dvigatelarinikiday  yoqilg’i  havo 
aralashmasi  yonish  kamerasi  bilan  birlashmaydi  tutashmaydi,  shuning  uchun 
ularning sarfi kamroq. Unda  moy turbina  va kompressor podshipniklarini,  uzatish 
karobkasi va yordamchi mexanizmlarni moylaydi. 
Zamonaviy turboreaktiv dvigatelarida  moylar 140 – 160
0
C haroratda har xil 
metalar va havo bilan kontaktda ishlaydi. Bu holat moyning smolali qoldiqlar hosil 
bo’lishi va natijada ular  moylaydigan yuzalarni emirilishiga olib keluvchi intensiv 
oksidlanishiga sabab bo’ladi. Shuning uchun moyning termooksidlanish talablarini 
barqarorlig  va  bug’lanish  talablarini  ortishiga  olib  keladi.  Undan  tashqari    ular  – 
50
0
C  da  dvigatelni  engil  o’t  olishini  ta’minlovchi    yaxshi  qovushqoqli,  haroratli 
xossalarga  ega  bo’lishi,  shu  bilan  bir  vaqtda  maksimal  yuqori  haroratda  yuqori 
qovushqoqlikka  ega  bo’lishi  kerak.  Moylar  past    haroratda  harakatchan  ya’ni 
qotish harorati past bo’lish kerak. Ularni  tayyorlashda chuqur parafinsizlantirilgan 
kichik  frakstion tarkibli  yuqori tozalangan  distillyatlardan  foydalaniladi. Moylarni 
kerakli  darajadagi    ekspluatastion  xossalarini  prisadkalr  qo’shish  bilan 
ta’minlanadi.  Turboreaktiv  dvigatellari  uchun  MS-6,  MS-8
p
,  MK-8  markadagi 
moylar ishlab chiqariladi. Ularning xossalari quyidagi jadvalda keltirilgan. 
 
 
MS-6 
MS-8p 
MK-8 
50
0
C dagi 
qovushqoqligi, mm
2
/s 
6-6,3 
7,5-8,5 
8,3 
-40
0
C dagi 
qovushqoqligi, mm
2
/s 
1700 
3500 
6500 
Kislota soni, mgkon/g 
0,04 
0,02 
0,04 
Alangalanish harorati 
yopiq titelda, 
0
C 
145 
150 
140 
Qotish harorati, 
0
C 
-55 
-55 
-55 
Zolligi, % 
0,005 
0,005 
0,005 
Oltingugurt miqdori, % 
0,7 
0,6 
0,14 
Korroziya, g/m
 
5 
1,5 
- 
 
Turbovintli  dvigatelarda  yuqori  kuchlanishda  ishlovchi  reduktorlardan 
foydalanilgani uchun oksidlanishga qarshi  yuqori barqaror vua moylash xususiyati 
yuqori  bo’lishi  kerak.  Moyning  moylash  xususiyatini  oshirish  uchun  (100
0
C  da 
qovushqoqligi 7,5-9 m
2
/s) prisadkalar qo’shiladi, ayrim holarda sintetik suyuqliklar 
bilan aralashtiriladi. Turbovintli dvigatelar uchun qovushqoqligi 100
0
C da 4 dan 13 
mm
2
/s gacha bo’lgan distillyaj va qoldiq moylarni aralashtirish orqali olinadi. 7525 
moyi  (75%    MK-8  VA  25  %  ms-20),  2575  moyi(25%  MK-8  va    75%  MS-20 
moylari aralashmasi), MP-7,5 (polimer, emirilishga qarshi va oksidlanishga qarshi 
prisadkalar qo’shilgan bazaviy neft moylari).