Muallif Ustoz Javohir Halilov t me/ustoz javohir halilov [phone]

Oddiy gipoteza.Huquq normasining harakatga kelishi bir holatning mavjudligi yoki 
mavjud emasligiga bog’liq bo’lsa ushbu gipoteza oddiy gipoteza deyiladi (M: FK 22-m. K 
38,117-m); 
Murakkab gipoteza.Agar huquq normasining harakatga kelishi bir vaqtning oʻzida ikki 
yoki undan ortiq holatlarning bor-yoʻqligiga bog’liq bo’lsa, bunday gipoteza murakkab 
gipoteza deyiladi (M: K 66,39-m); 
Alternativ (muqobil) gipoteza.Yuridik normaning harakatga kelishi sanab oʻtilgan 
holatlardan bittasiga, yo unisiga yo bunisiga bog’liq gipotezaga alternativ gipoteza deyiladi 
(M: K 95-m. 93-m. 19-band). 
Dispozitsiyada huquqiy munosabat subyektlarining huquq va majburiyatlari belgilanadi 
hamda ularning amalga oshirishi mumkin boʻlgan xatti-harakatlarning variantlari 
koʻrsatilgan boʻladi, yaʼni dispozitsiya huquq normasining asosiy tarkibiy elementi 
hisoblanadi.Huquq normasi dispozitsiyasiz mavjud boʻlmaydi (M: K 1-17-m). 
Dispozitsiyaning 4ta turi mavjud. Bular quyidagilar: 
Oddiy dispozitsiyada, xatti-harakat tavsiflab berilmaydi, balki barchaga maʼlum 
boʻlgan bir tushuncha, iborat, soʻz yoki soʻz birikmasi bilan ifodalanadi (M: JK 97-m. 1-
qism); 
Tavsiflovchi 
dispozitsiyada, 
huquq 
va 
majburiyat, 
xatti-harakat 
yoki 
huquqbuzarlikning belgilari, xususiyatlari toʻliq bayon etilgan boʻladi (M: 169,153-m); 
Blanket dispozitsiyada, huquq va majburiyatning belgi va xususiyatlari shu normada 
koʻrsatilmagan bo’ladi va uning belgi va xususiyatlarini aniqlash uchun boshqa normalarga 
havola qilingan boʻladi (M: MJTK 110,90-m); 
Havolaki dispozitsiyada, huquqbuzarlik belgilariga ega bo’lgan o’sha qonunning 
boshqa normasiga yoki o’sha normaning boshqa qismiga havola qilinadi (M: JK 110-m). 
Sanksiya–bu huquq normasi buzilgan taqdirda yoki majburiyat bajarilmagan yoki talab 
etilgan harakat sodir etilmagan hollarda huquqbuzarga nisbatan qoʻllaniladigan davlatning 
taʼsir chorasi hisoblanadi. 
Sanksiya deganda, quyidagilar nazarda tutilishi mumkin 
 Javobgarlik choralari, yaʼni jazolar. Masalan, ozodlikdan mahrum etish, jarima 
kabilar (MJTK 23-m JK 43-m); 
 Ogohlantirish choralari. Masalan, maʼmuriy yoʻl bilan ushlab turish(MJTK 286-288-
m) , o’zboshimchalik bilan qurilgan binolarni buzib tashlash, majburiy da’volash, 
gumonlanuvchini ushlash kabilar; 
 Muhofaza choralari.Masalan, noqonuniy ishdan boʻshatilgan xodimni ishga qayta 
tiklash, aliment undirish, yetkazilgan moddiy zararni qoplash, majburiyatlarning bajarilishini 
taʼminlash kabilar ( MK, OK, FK); 

---

Muallif - Ustoz Javohir Halilov t.me/ustoz_javohir_halilov [phone] 
HUQUQ O’qitish Markazi IIV Akademiyasi va Yuridik Universitetga tayyorlov t.me/huquq_markazi 46 
 Subyektning xulq-atvoridan kelib chiqadigan noxush oqibatlar. Masalan, kasalxonada 
belgilangan tartibni buzganligi tufayli be’morning vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik 
nafaqasini yo’qotishi. 
Sanksiyaning turlari quyidagilar: 
Mutlaq aniq sanksiyalarda, taʼsir chorasining miqdori aniq koʻrsatilgan 
boʻladi.Masalan, xodimni ishdan bo’shatish, yetkazilgan zararni qoplash kabilar, jarimaning 
aniq miqdori (MJTK 223-m); 
Nisbiy aniq sanksiyada, taʼsir chorasi chegarasining eng ozidan eng ko’pigacha yoki 
faqat eng ko’pigacha keltirilgan boʻladi (MJTK 40,41,52-m JK …-m; 
Alternativ (muqobil) sanksiyada, bir nechta taʼsir choralari keltirilgan boʻladi, ulardan 
faqat bittasi, yaʼni eng maqsadga muvofiqi bo’lgani qoʻllaniladi (MJTK 90-m; 
Ayrim huquqshunoslar sanksiyaning to’rtinchi turi ham boʻlishi mumkin deb koʻrsatib 
oʻtishgan. Bu komulyativ sanksiya hisoblanadi.