Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti g. Tulenova, D. Sagdullaeva

Hh 
Hegel (1770-1831) – nemis klassik falsafasi vakili. Hegel dialektikaning 
qonunlari va kategoriyalari haqidagi ta’limotni rivojlantirdi. Falsafa tarixida 
birinchi marta bir tizimga solgan holda dialektik logikaning asosiy qoidalarini 
ishlab chiqdi. O’sha davrlarda hukmron bo’lgan metafizik fikrlash uslubini tanqid 
qildi.
Hukm - predmetga ma’lum bir xossaning, munosabatning xosligi yoki xos 
emasligini ifodalovchi tafakkur shaklidir. 
 
 

---

510
 
Ch 
Charvaka — hindcha so’z bo’lib olamning asosini to’rt unsur (tuprok, suv, 
havo va olov) dan iborat deb qarovchi qadimgi falsafiy ta’limot. 
Sh 
Shakl – sistemani tashkil qilgan elementlarning strukturaviy bog’lanishlari, 
aloqadorliklari, 
munosabatlarining 
ifodalanishidir. 
Hozirgacha 
falsafiy 
adabiyotlarda mazmun va sh akl o’rtasidagi bog’lanishlarni bir-biridan ajratib 
tahlil qilish an’anaviy xarakterga ega. Ya’ni, mazmunning o’zgarishi sh aklning 
o’zgarishiga olib keladi, degan xulosa ustuvor bo’lgan.
shakllarini ifodalovchi tushuncha.
Shariat — (arabcha-to’g’ri yo’l, ilohiy yo’l, qonunchilik) —islom diniy 
huquq sistemasi. Shariat - Qur’on va sunnadan keyingi muhim manba — 
shariatdir. Shariat (to’g’ri yo’l, ilohiy yo’l demakdir) — islomda huquqiy, axloqiy 
me’yor va amaliy talablar tizimidir. Islomdagi asosiy yo’nalishlar — sunniylik, 
shialik va xorijiylik. Ular diniy ta’limot, marosimchilik, axloqiy-huquqiy 
me’yorlarga oid masalalarda o’zaro farqlanib turadi. Qur’on va hadislarda islomiy 
ta’limotning asosi bayon qilingan. 
Ee 
Ekzistentsializm — hozirgi zamon «yashash falsafasi». 
Eklektika — narsa va hodisalarning muhim va nomuhim aloqalarini, turli-
tuman tomonlarini qo’shib qaraydigan usul. 
Eley falsafiy maktabi antik davrning yo’nalishlaridan biridir. Uning 
namoyandasi Ksenofan (eramizdan avvalgi YI — V asr) shoir va faylasuf bo’lgan. 
U Kichik Osiyoda dunyoga kelgan. Ilm olish maqsadida Yunonistonga, janubiy 
Italiyaga sayohat qilib, umrining so’nggi yillarini Eley shahrida o’tkazgan. 
Tarixchi Diogen Laertskiyning yozishicha, Ksenofant «Tabiat haqida» asarining 
muallifidir.