Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti g. Tulenova, D. Sagdullaeva
Download 4.43 Mb. Pdf ko'rish
|
Z0m2Y3xIsiTPCBv4SIeXYLrHBdo5K7T8Eh3vfQpX
- Bu sahifa navigatsiya:
- Muhammad G’azzoliy
|
83
yo’lidir. Tasavvufning boshlanishi - ilm, o’rtasi - ish, oxiri - Ollohning berganidir. O’lkamizda tasavvufning paydo bo’lishi va yoyilishi juda ham uzoqdan boshlanadi. «Hujjatul islom» («Islomning hujjati») laqabini olgan musulmon kalom falsafasining yirik namoyondalaridan biri Muhammad G’azzoliy (1058- 1112 yy.) o’z asarlarida tasavvufni targ’ib qilgan. Imom G’azzoliyning asarlari, mana to’qqiz asrdirki, qo’ldan tushmay, qayta-qayta o’qilmoqda. Uning diniy- falsafiy g’oyalari Sharq mamlakatlarida, jumladan, O’rta Osiyoda g’oyat katta ta’sir ko’rsatadi. Olimlarning aytishlaricha, tasavvuf oqimi Movarounnahrda XII asrning yirik olimlaridan biri Yusuf Hamadoniy maktabidan boshlangan. U Buxoro va Samarqandni dushman hujumidan himoya qilishda qatnashgan. Uning maktabidan turli tariqatlar paydo bo’lgan. Yusuf Hamadoniy o’z izdoshlarini mehnatga, kasb-hunar egallashga undagan. Uning ta’limoti kishining har bir nafasida ong, aql-idrok bo’lmog’i, bosgan har bir qadamida diqqat-e’tibor sezmog’i, o’z Vatani ishqi bilan band bo’lmog’i, ya’ni uni bilmog’i, xalq bilan aloqada bo’lib, birga hayot kechirmog’i kerak, degan g’oyadan iboratdir. Tasavvuf falsafasining negizida insonning ruhiy, ma’naviy, axloqiy kamolotiga yordam beruvchi g’oyalar ustunlik qiladi. Bu bejiz emas, albatta. Chunki insonning ruhini tarbiyalash, parvarish etish orqali uni go’zal xulq-atvorli, fazilatli qilib yetishtirish mumkin. Tasavvuf futuvvat bilan uzviy bog’liq. Futuvvat tasavvuf tariqatning bir bo’lagidir. Chunki, futuvvat asoslari bilan tasavvuf, tariqat g’oyalari o’zaro muvofiq, hamohangdir. Tasavvuf singari futuvvat ham Husayn Voiz Koshifiyning «Futuvvatnomai sultoniy yoxud javonmardlik tariqati» asarida aytilishicha, inson axloqini poklash, mehru - shafqat, himmat va mardlik ko’rsatishni, bor narsani hech kimdan qizg’anmaslikni, qalbni kibru - havo gina-qudrat, qasd - g’azabdan pokiza tutishni, hamma vaqt xalq xizmatida bo’lishni, barchaga muruvvat ko’rsatish va evaziga hech narsa talab qilmaslikni targ’ib etadi. Tasavvuf ham, futuvvat ham |
