Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti g. Tulenova, D. Sagdullaeva

86
 
tariqat, ma’rifat, haqiqat kabi u dunyoda saodat ta’minlashning shartlaridan biri 
deb biladi. 
Yassaviyning fikricha, insonning xudo vasliga yetishi, unda 
bosqinchilarni birma-bir bosib o’tishi, dunyodan, o’zligidan voz kechishi, 
o’zini xilvatga tortib, ham fikrini, ham zikrini xudoga berishi kerak. Agar 
odam jonini qiyin bo’lsada, ibodat qilish, nafsini o’ldirib qanoat qilishga 
odatlansa, ho’rlash va malomatlarga bardosh bersa, o’shanda xudoning 
diydoriga yetadi, deydi.
Abdulholiq G’ijduvoniy Yassaviya tariqatining ko’zga ko’ringan 
vakillaridan biridir. U ustodi Xoja Yusuf Hamadoniy va birgalikda ta’lim olgan 
zamondoshi shayx Ahmad Yassaviyning ishini davom ettiribgina qolmay, ular 
yaratgan tariqatini mustaqil, yangi yuqori bosqichga ham ko’taradi. Buni uning 
farzandi uchun maxsus yozilgan «Vasiyatnoma»sida bayon etilgan falsafiy 
g’oyalardan ko’rish mumkin. «Vasiyatnoma»ning butun mazmuni, mohiyati 
odob-axloq masalalariga qaratilgandir. Tariqat ahdining bosh vazifasini Yassaviy 
Ollohga yaqinlashish uchun jamiyatdan uzoqlashishni, uning tashvishlaridan yuz 
o’girish, uzlatga ketish, tarki dunyo etish deb tayinlagan bo’lsa, Abdulholiq 
G’ijduvoniy «Vasiyatnoma»sida jamoatga mulozim bo’lish, jamiyatga xizmat 
etishni muqaddas vazifa - Ollohga yaqinlashishning muhim yo’li deb hisoblaydi. 
Shu bilan birga u odamlarni hadeb o’ldiravermasdan, Ollohga toat-ibodatni 
haddan tashqari oshirib yubora bermasdan mehnat qilish va halol yashashga 
da’vat etadi. Halol yegil va shubhadan parhez etgil, ya’ni halolligi shubhali 
ovqatdan qo’l tortgil, deydi. Bu dunyoda odamlar hayotida faol ishtirok etish, 
ularni himoya qilish, Abdulholiq G’ijduvoniy tomonidan ta’kidlanganidek, — 
Ollohga yaqinlashishning asosiy yo’lidir. 
Tasavvuf falsafasining yirik siymolaridan yana biri xorazmlik Najmiddin 
Kubrodir (1145-1221 yy.). U «Favoix al-jamol va favotix al-jalol» («Jamolining 
muattarlari va kamolotining egalari»), «Al-usul al-ashara» («O’nta qonun va 
qoidalar») nomli asar va risolalar yozgan. 

---