Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti g. Tulenova, D. Sagdullaeva

18
 
etiladi. Buning natijasida tabiat kuchlari jonlantiriladi, ularga insondagi xususiyatlar 
tarqatiladi. Shuning uchun ham u xayolga keng maydon ochib beradi va bu maydonda 
mifologik tarzda fikr qiluvchi kishi har qanday o’zgarishlar va jasoratlar 
ko’rsatishi mumkin bo’ladi. 
Mifologik dunyoqarashda tabiat va jamiyatning, olam va odamning, bir butun 
borliqning umumiy birligi, ichki va tashqi aloqadorligi, inson ichki dunyosining 
manzarasi o’zining dastlabki ifodasini topadi. 
Mifologik dunyoqarashda badiiy dunyoqarashning kurtaklarini ko’rishimiz 
mumkin, chunki, undagi voqealar badiiy obrazlar yordamida tasvirlangan. 
Har bir xalqda o’zining o’tmishiga, boy tarixiga, an’analariga, madaniyatiga 
xos rivoyat va afsonalar mavjud. Ularda shu xalqlarning dastlabki dunyoqarashlari, 
ma’naviy dunyosi o’z aksini topgan. Bunga misol sifatida yunon afsonalari “Iliada”, 
“Odisseya”, hindlarning “Ramayana”, karelo-finlarning “Kalevala”, Eron va O’rta 
Osiyo xalqlarning “Avesto” kabilarini ko’rsatib o’tishimiz joizdir. 
Mazkur afsonalarda dunyoning kelib chiqishi, uning taraqqiy etish 
qonuniyatlari, fazo, tabiat, jamiyatdagi narsa va hodisalarning uyg’unligi, bir-biri 
bilan bog’liqligi, ularning abadiyligi haqida so’z yuritiladi. Ularda olamning kelib 
chiqishi tajribiy yo’l bilan noma’lum kuch tufayli yaratilgan degan g’oya olg’a 
suriladi. Ayrim afsonalarda dunyoning o’tkinchi, u muayyan vaqtda yo’q bo’lib 
ketishi va qaytadan tiklanishi bayon etiladi.
Shuningdek, barcha xalqlarning mifologiyasida jamiyat, inson, ularning kelib 
chiqishi, qiyinchiliklar haqida hikoya qilinadi.
Afsonalarda yana bir asosiy mavzusi insonning ma’naviy yutuqlari, jasoratiga 
bag’ishlangan bo’lib, olov-otashni qo’lga kiritishi, hunarmandchilik, dehqonchilik 
ishlari tasvirlanadi. Odatda, afsonalarda o’tmish bilan hozirning hamda kelajakning 
bog’lanishi haqida, ular o’rtasidagi uzviy aloqa qayd qilingan bo’ladi. 
Afsonalarda ifodalangan voqealar kishilar tomonidan aniq voqea tarzida qabul 
qilingan, chunki ibtidoiy jamoa kishilarining tushunchalariga ko’ra, ulardan oldingi 
avlodlar tomonidan dunyoni his qilish va bilish jarayonida to’plangan tajribalar, 

---