Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti g. Tulenova, D. Sagdullaeva

17
 
o’qiymiz “Ra senga nur beradi. Shu senga havo beradi. Geb senga yashashing uchun 
zarur bo’lgan har xil mahsulotlarni beradi. Osiris senga hayot kechirishing uchun 
Nilni baxshida etadi”. 
Miflarda inson va tabiat masalalari katta o’rin tutadi. Ularga ko’ra, inson tabiat 
bilan munosabatda bo’lar ekan, u ayni paytda tabiatni sevadi ham, undan qo’rqadi 
ham, tabiatni sevishning boisi shundaki, inson tabiat beshigidan chiqqan, undan 
qo’rqishning sababi, inson tabiat sirlarini bilib olishga ojizdir. 
Mifologik dunyoqarashda qarama-qarshiliklarning birligi va kurashi, boshqa 
sivilizatsiyalar va ularda hayotning mavjudligi haqida fikr yuritiladi. Qadimgi 
Xitoydagi mifologik afsonalarga muvofiq dunyo taraqqiyoti ikkita kosmik qarama-
qarshiliklarning In va Yan kurashlari bilan belgilanadi. In qorong’ulik, sovuqlik, 
namlik, o’lim manbai, Yan esa yorug’lik, issiqlik, olov manbai. In ayollik, Yan 
erkaklik ramzi. Ularning bir-biri bilan birlashishi tufayli koinot vujudga kelgan. In 
va Yanning uyg’unligi koinot, davlat, oiladagi jismoniy va ruhiy muvozanatni 
tashkil etadi. 
Bularning hammasi mifologik dunyoqarashda falsafiy fikrlarning mavjudligi, 
boshqacha qilib aytganda, mifologik dunyoqarash falsafiy dunyoqarashning 
dastlabki shakli ekanligidan dalolat beradi. Arastuning fikricha, kimki afsonalarni 
sevsa, u muayyan darajada faylasufdir, chunki afsonalar xayoliy fikrlash asosida 
tashkil topadi. 
Mifologik dunyoqarashning dastlabki ko’rinishlarida narsa va ularning joni, 
ruhi, bir-biridan ajralmagan yaxlit holda aks ettirilsa, keyinchalik ular bir-biridan 
ajratilib, 
alohida 
tasvirlanadigan 
bo’ladi. Kishilarning olam haqidagi 
tasavvurlarining tobora kengayib borishi voqeliqdagi narsa va hodisalar shuningdek, 
ularning obrazlari (xudolari) barcha insonga xos bo’lgan hissiyot, kayfiyatlar bilan 
bir qatorda aql-idrok va boshqa insoniy fazilatlarga mansub deb tasvirlanish odatga 
aylanib qoladi. 
Mifologik dunyoqarashning xususiyati shuki, unda fazo, tabiat va jamiyatdagi 
barcha jonli va jonsiz narsalar va hodisalar biri ikkinchisiga ishtirokchi sifatida idrok 

---