Muhandislik geologik tadqiqotlar
Download 6.17 Mb. Pdf ko'rish
|
-qullanma
- Bu sahifa navigatsiya:
- 14. SURILISHLAR. NURASH JARAYONI. SHAMOLNING GEOLOGIK ISHI. EOL YOTQIZIQLAR. KARSTLANISH HODISASI. 14.1. Surilishlar
|
86 14. SURILISHLAR. NURASH JARAYONI. SHAMOLNING GEOLOGIK ISHI. EOL YOTQIZIQLAR. KARSTLANISH HODISASI. 14.1. Surilishlar Tog’ jinslari massalarining suv o’tkazmaydigan qatlamining o’z og’irligi kuchi ta’sirida surilishlari ro’y beradi. Surilishlar uchun ko’chayotgan tog’ massasini aylanmasligi va ag’darilmasligi xarakterlidir. Ko’chayotgan tog’ massasining ko’pchilik nuqtalari traektoriyalari, surilish yuzalari yo’liga mos keladi. Surilish hodisasi geologik jarayon bo’lib, tog’ jinslarining mustahkamligi buzilishi va tabiiy omillar oqibatida o’z muvozanat turg’unligini yo’qotishi oqibatida ro’y beradi. Surilish hodisalari yer sharining hamma joyida tarqalgan bo’lib, xalq xo’jaligiga katta zarar yetkazadi, unga qarshi kurash tadbirlari ko’p mablag’ talab etadi. Surilish natijasida tog’ yon bag’irliklari, dengiz va dar’yo qirg’oqlari, soy bo’ylari hamda ochiq usul bilan kavlanayotgan konlarning chetlari buziladi, yer rel’efi o’zgaradi, tekis qiyaliklar o’rniga tik yonbag’irliklar vujudga keladi. Surilishlar hajmi, hosil bo’lish sharoiti harakat tezligiga qarab turlicha bo’ladi. Ba’zan surilayotgan ko’chki shunday tezlikda harakat qiladiki, undan odamlar saqlanib kolaolmaydilar. Masalan; Ohangaron vodiysidagi 1991 yili sodir bo’lgan surilish natijasida ko’plab odamlar tuproq ostida qolib ketdilar. O’zbekistonning kon sanoati rivojlangan Ohangaron, Olmaliq, Oltintopkan tumanlarida, Yuqori Chirchiq tumanidagi Xumson, Bog’iston, Xo’jakent, Chibortog’a va boshqa qishloqlarda, Surxondaryo va Qashqadaryo viloyatlarining tog’li tumanlarida ham kuchli surilishlar ruy berib kelmoqda. Surilish har - xil morfologik tuzilishga va dinamik harakatga ega. Surilish morfologiyasi deganda ularning ichki va tashqi tuzilishini tushunamiz. Surilishga uchragan yon bag’irliklar tashqi va ichki qiyofasining tuzilishi turlicha bo’lib, u yon bag’irliklarning geologik va geomorfologik tuzilishiga bog’liq bo’ladi. Surilib, ko’chib tushayotgan jinsning hajmi har - xil bo’lib, bir necha kub metrdan, bir necha million kubmetrgacha yetadi. 87 Surilishning yuzasi, surilish uyimi, surilish bazisi, surilish terrassasi, (supachasi), uzilish devori, surilish tanasi, surilish tili deb ataluvchi elementlari bo’ladi. • Surilish yuzasi yoki surilish chizigi deb, surilayotgan massaning ma’lum bir yuza buyicha harakat traektoriyasiga aytiladi (14.1- rasm). Download 6.17 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|