Muhit va ekologik omillar. Muhitga organizmlarning moslashishi. Biomaromlar va tirik organizmlarning hayotiy shakllari. Vaqt ekologik omili. O’simlik va hayvonlardagi sutkalik, oylik va yillik maromlari

Populyasiyalarning umumiy tasnifi. Populyasiyalarning asosiy xususiyatlari. Biotsenoz, biogeotsenoz va ekotizimlarning tuzilmalari va xususiyatlari.
Populyasiyalar orasidagi bog‘lanishlar, populyasiyalar dinamikasi
Populyasiyalar orasidagi bog‘lanishlar turli omillarga bo’lik bo’lib, ular barchasi ontogonik bo’lanishda bo’ladi. Populyatsiyaning asosiy o’lcham birligi bo’lib, bu uning soni, qalinliginingn o’zgarib turishi hisoblanadi. Populyatsiya sonining o’zgarishi cheksiz emas, lekin populyatsiya biologic sistema sifatida o’z-o’zini boshqarish qobiliyatiga egadir. Har bir tur vakili sonining ko’payishi qalinlik ortishining yuqori va pastki chegarasi bo’ladi. Muhit omillari o’zgarsa, populyatsianing o’sish tezligi ham o’zgaradi. Populyatsianing o’sishi uning a’zolari sonining o’sishi bilan ham bog’liqdir.
Biotsenoz xaqida ta’limot Biotsenozlar (jamoalar) xaqida tushuncha
O‘xshash sharoitga moslashib olgan va bitta joyning o'zida birga yashaydigan barcha tirik organizmlar yig‘indisi biotsenoz deyiladi. Chunonchi, O'zbekistonning qumli cho'llarida o'sadigan barcha o'simliklar (saksovul, quyonsuyak, singren, shuvoq, qizilcha, qandim, ilak, qo‘ng‘irbosh va hokazolar), yashaydigan hayvonlar (quyonlar, toshbaqalar, ilonlar, kaltakesaklar, echkiemarlar, kiyiklar, bo‘rilar, tulkilar va hasharot- lar), mikroorganizmlar shu mintaqaning biotsenoziga misol bo'la oladi.
Biotsenoz biogeotsenozning tirik qismidir. Biotsenozda ya­shaydigan o'simliklar, hayvonlar va mikroorganizmlar doim bir-birlariga ma’lum munosabatda aloqada bo'ladilar. Ularning ana shu munosabatlari hayot kechirish sharoitiga ham ta’sir etib turadi.
Yashash sharoiti bir xil bo'lgan o'tloqlar, o'rmonlar, yaylovlar, bot- qoqlar, sug'oriladigan ekinzorlar va sholipoyalar ham biotsenozga misol bo‘la oladi. Biotsenoz umumiy tabiiy kompleks biogeotsenozning tirik qismidir. Biotsenoz doim rivojlanib boradi va bu rivojlanish jarayoni odatda, uzoq vaqt davom etadi, bunda bir biotsenoz asta-sekin ikkinchi bir biotsenozga almashinadi. Odamning xo'jalik faoliyati biotsenozni o*zi uchun foydali tamonga qarab o‘zgartirishi mumkin.

Jamoa — Ekosistemasining tirik ajralmas qismi bo‘lib, ma’lum bir hududni egallagan, bir-biriga o'zaro ta’sir qo'rsatuvchi populatsiyalar yig'indisi hisoblanadi.
Masalan, emanlar jamoasi yoki shuvoqlar jamoasi deganda ana shu hududlarda yashovchi barcha o‘simliklar va hayvonlami o'z ichiga oluvchi tirik organizmlar jamoasini e’tiborga olib, ularda emanlar va shuvoqlar us- tunlik qiladi. Shu sababli bu jamoalami emanlar yoki shuvoqlar jamoasi deb yuritiladi.