Mundarija kirish; Art terapiya tushunchasi va mohiyati

Art terapiyaga oid ijod namunalari saqlanadigan muzey va 
kolleksiyalar 
Art 
Brut 
muzeylari. 
Jan 
Dubuffet 
nafaqat 
Art 
Brut
nazariyotchisiga aylandi, balki ijodkorlarning taʻsirchan toʻplamini ham 
toʻpladi. Kolleksiya 5000 ga yaqin asarlardan iborat boʻlib, 1971-yilda 
Lozanna shahriga sovgʻa qilingan. Besh yil oʻtgach, bu yerda dunyodagi 
eng yirik Art Brut muzeylaridan biri — “Brut Collection de lʻArt Brut” 
ochildi, bu kolleksiya hozirda 30 000 dan ortiq asarni tashkil etadi.
Brut kolleksiyasida dunyoga mashxur begonalar (ruhiy kasallar), shu 
qatorda ushbu harakatga qoʻshilgan birinchi rassomlardan biri boʻlgan 
shveytsariyalik Adolf Volfli asarlari namoyish etiladi. U umrining katta 
qismini shizofreniya tashxisi bilan Valdau psixiatriya klinikasida oʻtkazdi, 
u yerda chizmalar va kollajlar yaratishni boshladi, uning narxi bugungi 
kunda yuz minglab dollarga yetishi mumkin. Daun sindromidan aziyat 
chekkan amerikalik Djudit Skottning asarlan ham mashxurdir. Uning 
haykallari koʻp rangli pillalarga oʻxshaydi: Judit oddiy uy buyumlarini ip, 
mebel, velosiped gʻildiragi, soyabon bilan oʻrab oldi. Ehtimol, mazkur 
ijodi tufayli u 61 yoshgacha yashagan boʻlishi mumkin Bunday tashxis 
qoʻyilgan odam uchun juda katta davr. 

---

58 
Betxlem Royal Hospital - dunyodagi eng qadimgi psixiatriya 
klinikalaridan biri (XIV asr). Dastlab bu Betxlem Yulduz ordenli monastr 
edi. Oʻrta asrlarda va Uygʻonish davrida Betxlem London aholisi orasida 
taniqli boʻlgan: bemorlarning aksariyati uning umrbod asiriga aylangan. 
Vaqt oʻtishi bilan klinikada davolashning insonparvarlik usullari, 
shu jumladan art terapiya qoʻllanila boshlandi. Bugungi kunda Betxlem 
Royal Hospital kasalxonasida shizofreniya tashxisi bilan kasalxonaga 
yotqizilgan taniqli rassom Lui Ueyn singari bemorlarning kichik asarlari 
to`plami mavjud. U oʻz hayotini gumanoid mushuklar, mushuklar va 
mushukchalarni tasvirlashga bagʻishlagan. Ueyn jurnallarni va bolalar 
uchun kitoblarni illyustratsiyalar bilan bezatdi va XX asrning boshlarida 
uning rasmlari tushirilgan bir qator postkartalar nashr etildi. Bugungi 
kunda bitta postkartaning narxi 800 dollarni tashkil qilishi mumkin. 
Joyi cheklanganligi sababli muzey bir vaqtning oʻzida 10-15 
kishidan koʻp boʻlmagan odamni qabul qilishi mumkin. Rahbariyat tashrif 
buyuruvchilarni tashrifi toʻgʻrisida oldindan ogohlantirishlarini soʻraydi. 
Moskva Autsider sanʻati muzeyi Rossiyada siz ruhiy kasal 
rassomlarning asarlarini mazkur muzeyda koʻrishingiz mumkin. Doimiy 
koʻrgazma 1996-yilda ochilgan, ammo bir necha yil oldin uning ijodkorlari 
orasida begona sanʻatga qiziqish uygʻongan. Ular tomonidan uyushtirilgan 
birinchi koʻrgazma shiddatli javob bilan kutib olindi. 
Muzey direktori Vladimir Abakumov ruhiy kasallar ishini begona 
san’at bilan tenglashtirish mumkin emasligini taʻkidlaydi. Moskva 
begonalar muzeyi kolleksiyasining asosiy qismi aniq psixopatologik ifoda 
namunalari hisoblanadi. Muzeydagi muhit sirli va biroz gʻamgin: devorlar 
qora rangga boʻyalgan, ularga rasmlaming yorqin joylari tushirilgan. 
Autsiderburg loyihasi Rossiyada autsayder sanʻatini ham targʻib 
qilmoqda. Uning koʻmagi bilan xayriya tadbirlari va koʻrgazmalari 
mamlakat ichida ham, chet ellarda ham oʻtkazilmoqda. Loyiha sayti 
yordamida siz nafaqat xayriya hissasini qoʻshishingiz, balki mahalliy, chet 
elliklarning asarlarini sotib olishingiz ham mumkin. Aytgancha, rus 
tadqiqotchilari ularni begona emas, balki boshqalar deb atashni afzal 

---

59 
koʻrishadi. 
Daniyaning Ovartachi muzevida Yevropadagi ruhiy kasal 
rassomlarning eng yirik asarlar toʻplamlaridan biri joylashgan. Muzey 
Orxus psixiatriya klinikasi hududida joylashgan boʻlib, unga bemorlardan 
biri, Ovartachi nomi bilan mashxur Luis Markussen nomi berilgan. U 91 
yoshida vafot etdi, u koʻp vaqt psixiatriya kasalxonasida yotdi va 
koʻpchilik begonalardan farqli oʻlaroq, professional grafik dizayner edi. 
Ovartachi, shubhasiz, isteʻdodli va serhosil rassom edi va Jan 
Dubyubetning o`zi uning muxlislari orasida edi. 
Muzey rahbariyati uning eksponatlari sodda sanʻat bilan bogʻliq 
boʻlmasligi kerakligini taʻkidlamoqda: barcha rasmlar, haykallar va 
installyatsiyalar haqiqiy rassomlar tomonidan yaratilgan. Masalan, Patrik 
Larsen Tasviriy sanʻat akademiyasini tugatgan, ammo u Ovartachi 
toʻplamidagi boshqa asarlarning mualliflari singari, hayotining bir qismida 
ruhiy kasallikka duch kelgan.