Mundarija kirish; Art terapiya tushunchasi va mohiyati

Ertakterapiya, “ogʻiz soʻz bilan” tajriba oʻtkazish vositasi 
sifatida. Bu jamiyatda qabul qilingan bolaning dunyoga alohida 
munosabatini tarbiyalash usulidir. Ertakterapiya - bu shaxsga (odatda 
bolaga) zarur axloqiy meʻyorlar va qoidalarni yetkazishning bir usuli. Bu 
maʻlumotlar xalq ertaklari va afsonalari, dostonlari, masallariga 
singdirilgan. Doʻstlashish va tajriba oʻtkazishning eng qadimgi usuli. 
2. 
Ertakterapiya bolani rivojlantirish uchun bir vosita sifatida.
Ertaklarni tinglash, ixtiro qilish va muhokama qilish jarayonida bola 
samarali yashashi uchun zarur tasavvur va ijodkorlikni rivojlantiradi. 
Qidiruv va qaror qabul qilishning asosiy mexanizmlarini oʻrganadi. Aynan 
shu mexanizmlar kattalarda ham ishlaydi, shuning uchun koʻplab 
murabbiylar oʻz ishlarida ertakdan foydalanib, mijozlarga hayot 
muammolarini hal qilishning yanada samarali yo`lini topishga yordam 
beradi. 
3. 
Ertakterapiya hikoya sifatida. Ertaklarni tinglab idrok etish, 
inson ular orqali hayot ssenariysiga quradi, shakllantiradi. Bolalar uchun 
Uni jarayon, ayniqsa, yorqin kechadi, koʻpchilik bolalar ularga bir xil 

---

57 
erlakni koʻp marta oʻqishni iltimos qiladilar. Ayrim psixoterapevtik 
yondashuvlarda bu sevimli bolalar ertaklariga alohida eʻtibor beriladi. 
4. 
Ertakterapiya bilan davolash. Ertak bilan ishlash bevosita 
mijozga davolash va yordam berishga qaratilgan. Ertakchi-terapevt fitakchi 
bilan ishlaydigan mijoz (oʻqish, ixtiro qilish, harakat qilish, davom ettirish) 
ularning hayotiy qiyinchiliklari va muammolariga yechim topishiga sharoit 
yaratadi. Ishning guruhiy va individual shakllari ham mavjud. 
Ertak bilan psixoterapiya 
Ertakchi terapevt oʻz ishida bir vaqtning oʻzida bir necha darajada 
ishlaydi. Bir tomondan, ertakda mijoz oʻzining arxetiplari va ijtimoiy 
munosabatlarini namoyon qiladi, ular aniq koʻrsatiladi va syujetga asosiy 
taʻsir koʻrsatishi mumkin, boshqa tomondan, ertak ilk bolalik tajribalari 
bilan ishlashga yordam beradi va mijozning shaxsiyatining ibtidosi 
syujetda ochilishi mumkin, uchinchidan, mijoz ertakni haqiqiy mazmun 
bilan to`ldiradi. Ertakning mazmunida mijoz hozir nima uchun 
yashayotganini, uning asosiy tajribalari qanday ekanligini koʻrishi 
mumkin. 
Ertakchi terapevt mijozga ertak bilan turli yoʻllar bilan ishlashni 
taklif qilishi mumkin: 
* 
mavjud ertakning muhokamasi; 
* 
mijoz tomomdan ertakni mustaqil yozish, bu mijozning ertagi deb 
ataladi; 
* 
allaqachon yozilgan ertakning dramatizatsiyasi (bu ham aktyorlik, 
ham qoʻgʻirchoq teatri boʻlishi mumkin); 
* 
ertakka asoslangan badiiy terapiya; 
Ertak terapevtining ishida mijozning ertaklari alohida rol oʻynaydi. 
Ertakterapiyasi ikkita muhim faktni qayd etadi. Birinchidan - barcha 
odamlar ertak tuzishni bilishadi. Boshqacha aytganda, bu mahorat inson 
tabiatining bir qismidir. Ikkinchi haqiqat, ertakni yozish kuchli terapevtik 
taʻsir koʻrsatadi. 
T.Zinkevich-Yevstigneyeva mijozning ertagini uch bosqichda 
yozish boʻyicha sessiya oʻtkazishni maslahat beradi: 

---

1. 
Bunda ertakni yozish jarayonini yanada tinchlantirish va yoʻlga 
qoʻyish bilan bogʻliq ijodiy harakatdir. Bu bosqichda mijozdan rasm 
chizish (haykal yasash, dastur yoki kollaj yasash) talab qilinishi mumkin, 
terapevt mijozga maxsus tanlangan ertakni oʻqib berishi mumkin va 
hokazo. 
2. 
Hikoyalar yozish. Mijozdan hikoya yozish soʻraladi. Agar u 
qiyinchiliklarni boshidan kechirayotgan boʻlsa, u holda birinchi bosqich 
materialidan foydalanish mumkin.

---

---

56 
3. 
Ertakni oʻqish, yakunlash. Ushbu sessiyada muhim voqea mijoz 
terapevtga oʻz hikoyasini oʻqigan payt boʻladi. Bu mijoz va terapevt uchun 
muhim voqea, chunki mijoz oʻz ijodkorligini taqdim etishdan hayajonni 
boshdan kechiradi va terapevt uchun mijozning ichki fenomenologiyasi 
bilan uchrashuv boʻladi. Terapevt uchun mijoz hikoyani oʻqib boʻlgandan 
soʻng, mijozdan hikoya haqida, u yoqdimi yoki yoʻqmi, deb soʻrash 
muhimdir. 
Mijozning ertagi turli xil terapevtik maqsadlar uchun ishlatilishi 
mumkin, bu odatda uch guruhga boʻlinadi: psixodiagnostik, psixokorrektiv 
va prognostik. 
Bolalar va kattalar bilan psixologik ish usuli sifatida ertakterapiya: 
• 
Ertakterapiya - shaxsni integratsiya qilish, ijodiy qobiliyatlarni 
rivojlantirish, ongni kengaytirish va atrof-muhit bilan oʻzaro aloqani 
yaxshilash uchun shakldan foydalanadigan usul. 
• 
Ertakterapiya - “ertak bilan davolash” degan maʻnoni anglatadi. 
Ertak shifokorlar, psixologlar va oʻqituvchilar tomonidan qoʻllaniladi va 
har bir mutaxassis ertakda uning professional vazifalarini hal qilishga 
yordam beradigan resursni topadi. 
• 
Oʻz vaqtida aytilgan hikoya bolaga psixologik maslahatni 
anglatadi. Faqat farqi shundaki, bolada ovoz chiqarib xulosa chiqarish va 
unga nimalar bo’layotganini tahlil qilish talab etilmaydi: ish ichki, ong osti 
darajada bajariladi. 
• 
Ertakterapiyasi nafaqat psixoterapiya yoʻnalishi, balki 
psixologiya, pedagogika, psixoterapiya va turli madamyatlar falsafasining 
koʻplab yutuqlarining sintezi hisoblanadi. 
Ertakterapiya qoʻlIaniladigan sohalar: 
1. 
Qorongʻulikdan qoʻrqqan bolalar uchun ertaklar, tibbiyot 
idorasidan qoʻrqish va boshqa qoʻrquvlar. 
2. 
Giperaktiv bolalar uchun ertaklar. 
3. 
Tajovuzkor bolalar uchun ertaklar. 
4. 
Jismoniy koʻrinishlardagi xulq-atvor buzilishi bilan ogʻrigan 
bolalar uchun ertaklar: oziq-ovqat bilan bogʻliq muammolar, qovuq bilan 

---

57 
bogʻliq muammolar va boshqalar. 
5.Oilaviy munosabatlar muammolariga duch keladigan bolalar 
uchun hikoyalar. Ota-onalar ajrashgan taqdirda. Yangi oila aʻzosi paydo 
boʻlgan taqdirda.
6.Bolalar uchun muhim odamlar yoki sevimli hayvonlarning 
yoʻqotishlari uchun ertaklar.