Mundarija: Kirish I. Bob. Alsgeymer kasaligi

Adabiyotlar taxlili: Preddemensiya o’rnini Alsgeymer kasalligining keyingi bosqichi — erta demensiya egallaydi. Xotirada pasayish o’sib boradi, agnoziya paydo bo’la boshlaydi — idrokning har xil turlarini buzish (taktil, vizual, eshitish). Biroq, ongning sezgirligi saqlanib qoladi. Nutqni, idrokni, ijro etuvchi va motor funksiyalarini buzilishi ko’pincha qayd etiladi. Uzoq o’tmishdagi voqealar, uzoq vaqtdan beri qabul qilingan aniq faktlar, yaxshi o’rganilgan avtoulovning kundalik funksiyalari haqida gap ketganda, ular yangi ma’lumotlarga qaraganda kamroq unutiladi. Demensiyaning dastlabki bosqichlarida so’z boyligi kamayadi. Nutq tezligi pasayadi, harakatlarning muvofiqlashtirilishi buzilishi mumkin, bu esa kundalik hayotiy faoliyatni amalga oshirishni qiyinlashtiradi.
Keyin yengil demensiya paydo bo’ladi, unda yuqorida sanab o’tilgan alomatlar kuchayadi, harakatlarning muvofiqlashtirilishi tobora buziladi, o’qish va yozish qobiliyatlari yo’qoladi. Bemor asosiy kundalik funksiyalarni bajarishi mumkin (kiyinish, gigiena protseduralarini bajarish va h.k.), ammo vaqt o’tishi bilan unga ham yordam kerak bo’ladi. Uzoq muddatli xotira buzila boshlaydi, xulq-atvori anormalliklari paydo bo’ladi, ular odatda kechqurun kuchayadi: ko’z yoshlari, asabiylashish, tajovuzkorlik, hattoki beparvolik bo’lishi mumkin. Bu qarindoshlar va yaqinlar uchun og’ir bo’lishi mumkin.
Kasallikning so’nggi bosqichi og’ir demensiya. Ushbu davrda bemor tashqi yordamga to’liq bog’liq bo’lib, uning nutqi qismli iboralardan iborat bo’lib qoladi, so’z boyligi minimal darajada bo’ladi. Bemor odatda befarq bo’ladi, uning mushak massasi sustlashadi va barcha zarur harakatlarni yordamisiz bajarolmaydi. Ko’p holatlarda harakatsizlik o’limga sabab bo’lgan pnevmoniya va bosim yaralarini keltirib chiqaradi.
Kasallikning sababini aniq ko’rsatib bo’lmaydi. Bugungi kunda Alsgeymer kasalligining paydo bo’lishi uchun uchta gipoteza mavjud.
Xolinergik gipotezasida kasallik neyromediator atsetilxolin sintezining pasayishiga, ya’ni nerv-mushak tarqalishi uchun javob beradigan biologik faol modda kelishi aytiladi. Ushbu nazariya birinchi bo’lib paydo bo’lgan, ammo bugungi kunda olimlar uni shubha ostiga olishmoqda, chunki asetilkolin muvozanatini tiklaydigan dorilarni qo’llash kasallikni davolashda yaxshi samara bermaydi. Biroq, bu gipoteza Alsgeymer kasalligi uchun parvarishlash terapiyasining bir qator usullarini yaratishga xizmat qildi.

1.