Mundarija kirish I bob. Milliy uyg‘onish davri adabiyotining o‘ziga xos xususiyatlari
Download 0.66 Mb. Pdf ko'rish
|
JADIDCHILIK
- Bu sahifa navigatsiya:
- II BOB. XX ASR IKKINCHI CHORAGIDAGI OZODLIK HARAKATLARI VA DRAMMATURGIYANING RIVOJI
- XULOSA……………………………………………………………………………. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR…………………………………………..
- Mavzuning dolzarbligi.
1 MUNDARIJA KIRISH…………………………………………………………………………….. I BOB. MILLIY UYG‘ONISH DAVRI ADABIYOTINING O‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARI 1.1. Milliy uyg’onish harakatining vujudga kelishi………………………………… 1.2. Jadid adabiyotida janrlar rang-barangligi, mavzular olami…………………… II BOB. XX ASR IKKINCHI CHORAGIDAGI OZODLIK HARAKATLARI VA DRAMMATURGIYANING RIVOJI 2.1. Abdulla Avloniyning XX asr Turkiston madaniy hayoti va jadid dramaturgiyasiga qo’shgan hissasi…………………………………………………... 2.2. Jadid matbuotchiligida dramaturgiyaning roli………………………………….. XULOSA……………………………………………………………………………. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………….. 2 KIRISH Bugungi kunda yoshlarni har tomonlama mukammal, barkamol inson sifatida kamol toptirish dolzarb masalaga aylandi. Sh.Mirziyoev 1 Mavzuning dolzarbligi. Prezidentimiz ta’kidlaganlaridek: ―Yoshlarimizning mustaqil fikrlaydigan, yuksak intellektual va ma’naviy salohiyatga ega bo‘lib, dunyo miqyosida o‘z tengdoshlariga hech qaysi sohada bo‘sh kelmaydigan insonlar bo‘lib kamol topishi, baxtli bo‘lishi uchun davlatimiz va jamiyatimizning bor kuch va imkoniyatlarini safarbar etamiz” degan edilar 2 . Shubhasiz, yosh avlodning zamon talablariga munosib, mustaqil fikrqarashiga ega, yuksak intellektual va ma’naviy salohiyat sohibi va dunyoning har bir burjidagi tengdoshi bilan erkin muloqotga kirisha oladigan shaxs bo‘lib kamol topishida adabiyot va san‘atning, bu soha vakillarining roli beqiyosdir. O‘qituvchi nafaqat o‘quvchiga bilim beradi, balki uni yuksak ma’naviyatli shaxs sifatida kamol topishga ham harakat qiladi. Bu borada adabiyot o‘qituvchisi zimmasiga yanada kattaroq mas‘uliyatlar yuklanadi. Chunki adabiyot darsida o‘quvchi o‘zi uchun kerakli bilimlarni olishi bilan birga mustaqil fikr yurita oladigan, dolzarb muammolarga javob beradigan, hayotning har bir jabhasiga tanqidiy baho berib, mushohada qiladigan inson sifatida kamol topadi. Uzluksiz ta’lim tizimida adabiyot darslarida o‘quvchi asosan badiiy matn bilan ishlaydi. Badiiy asarni o‘qish, uqish, unga munosabat bildirish uchun esa ko‘pincha asarlarni o‘qib kelish uyga vazifa sifatida beriladi. O‘quvchi darslarda egallagan nazariy bilimlari asosida o‘qigan asariga muayyan darajada munosabat bildiradi, asarda aks etgan voqelik va obrazlarni baholaydi. Bunda muayyan natijalarni qo‘lga kiritishi bir jihatdan o‘qituvchining mahoratiga, o‘quvchi qalbida mutolaaga havas uyg‘ota olishiga bog‘liq bo‘lsa, yana bir jihatdan, o‘quvchining mushohada yurita 1 Mirziyoyev Sh.M. “ Milliy taraqqiyot yolimizni qat’iyat bilan davom ettirib yangi bosqichga ko‘taramiz” 1 jild-T: O‘zbekiston, 2017.-592b 1.Мирзиѐев Ш. Эркин ва фаровон, демократик Ўзбекистон давлатини мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз // Халқ сўзи 2016 йил 16 декабр 3 olishiga ham bog‘liqdir. Badiiy asar tahlili, o‘quvchining mustaqil fikrga o‘rgatish masalalariga bag‘ishlangan bir qator ishlar amalga oshirilgan bo‘lsa- da, adabiyot darslarida o‘quvchilarning badiiy-estetik tafakkurini shakllantirishda mustaqil ishlardan foydalanish masalasi maxsus tadqiq etilmagan. So'nggi yillarda mamlakatimizda ta'lim-tarbiya va ilm-fan sohalarini takomillashtirish, jamiyatimizda o'qituvchi va pedagog xodimlar, ilmiy va ijodkor ziyolilarga bo'lgan hurmat-e'tiborni yanada oshirish ustuvor masalaga aylandi. Oʻzbekistonning yangi taraqqiyot davrida jahon miqyosidagi raqobatga bardosh bera oladigan milliy taʼlim tizimini yaratish va uni kompleks rivojlantirish, malakali kadrlar tayyorlash maqsadlariga katta kuch va mablagʻlar yoʻnaltirilmoqda. Bugungi modernizatsiya jarayonlari, islohot va oʻzgarishlar natijadorligi maktab taʼlimiga, yangi avlod kadrlarini yetishtirish masalasiga borib taqaladi. Davlatimiz rahbari tomonidan taʼlim tizimiga umumxalq ishi, deb qaralishi belgilandi. Taʼlim sohasidagi muammolar, ularni hal etish, taʼlim sifatini oshirishga oid vazifalar belgilab olindi. Oʻtgan yil 1-oktyabr — Oʻqituvchi va murabbiylar kuniga bagʻishlab oʻtkazilgan tantanali marosimda Prezidentimiz tarixga nazar solib, IX-XII asrlarda yurtimiz hududida Birinchi, XV asrda Ikkinchi Renessans porlaganini taʼkidlab, “Koʻpchilik ziyolilar qatorida men ham bir fikrni hamisha katta armon bilan oʻylayman: mamlakatimizda Uchinchi Renessansni XX asrda maʼrifatparvar jadid bobolarimiz amalga oshirishlari mumkin edi. Ular “Ilmdan boshqa najot yoʻq va boʻlishi ham mumkin emas”, degan hadisi sharifni hayotiy eʼtiqod deb bildilar, milliy istiqlol, taraqqiyot va farovonlikka, avvalo, maʼrifat orqali, dunyoviy va diniy bilim, zamonaviy ilm-hunarlarni chuqur egallash orqali erishish mumkin, deya taʼkidladi. Darhaqiqat, XX asr boshlarida mustamlaka sharoitida, hukmron siyosiy mafkura doirasida qoloqlikdan qutulishning yagona yoʻli — madaniy yoʻnalish orqali taraqqiy etish mumkinligini tushungan milliy maʼrifatparvarlarimiz, eng avvalo, madaniy va maishiy hayotdagi qoloqlikni tugatish, milliy ongni isloh etishda anʼanaviy madaniyatni dunyo madaniyati tizimida qayta koʻrib chiqish zaruriyatini olib chiqdilar. 4 Ularning aksariyati oʻz asarlarida Turkiston xalqi madaniyatini rivojlantirish, maʼrifatga chaqirish, Vatan taqdiri va uning istiqboli uchun qaygʻurish kabi muammolarni koʻtarib chiqqan edilar. Jadid bobolarimiz Turkiston aholisining ijtimoiy-siyosiy fikr doirasini kengaytirish, xalqning dunyoqarashida madaniy- maʼrifiy oʻzgarishlar yasashning muhim omili sifatida maktab islohotini birinchi zaruriyat deb belgilab olgan edi. “Millatning taraqqiysi aning avval muntazam maktablaridan boshlanur. Agarda biz dinimizni, millatimizni yaxshi koʻrub, muhofaza qilmoqchi boʻlsak, avval saodat eshigi boʻlgan maktabimizni zamongʻa muvofiq isloh qilish kerak”, deb yozgan edi Hoji Muin Shukrullo. Haqiqatan ham, maktablar islohi masalasi jadid bobolarimizning keng va qamrovli munozaralariga sabab boʻldi. Turkiston maktablari qanday boʻlishi kerak, ular qaysi yoʻnalishda rivojlanishi zarur, degan masalalar millatparvarlarning diqqat markazida boʻldi. Millatning madaniy taraqqiyotini ziyolilar boshqa xalqlar taraqqiyoti bilan qiyoslashga harakat qilib, ularning yutuqlari sabablarini aniqlashga, namuna olishga daʼvat etganlar. “Ibtidoiy maktablarimizning tartibsizligi yoxud taraqqiyning yoʻli” maqolasi muallifi Niyoziy Rajabzoda oʻlkadagi boshlangʻich maktablarning zamon talabiga javob bera olmayotganini, Angliya, Germaniya mamlakatlari ilm-fan taraqqiysi natijasida “yer yuzining boyliklarini oʻzlariga qoratub olibdurlar, ilm- maʼrifatdan mahrum boʻlgan millat esa sanʼat va hunar sohibi boʻlgan millatlarning oyogʻi ostida ezilurga majbur boʻladurlar”, deb qayd etgan edi. “Agarda har millatning istiqbolini bilmak xohlansa, ul millatni bolalarigʻa nazar va... alarning sihatlariga va husni tarbiya va taʼlimlarigʻa” katta eʼtibor zarurligi Abdusalom Azimiyning “Taʼlim va tarbiya” maqolasining bosh mavzusi boʻlgan. N.Yovishevning “Hozirgi madrasamizda oʻquv” maqolasida XX asr boshlaridagi Turkiston oliy oʻquv dargohlari va mudarrislari haqida tanqidiy soʻz borib, ular Ulugʻbek, Navoiy kabi allomalar davridagi madrasa va mudarrislar bilan qiyoslanadi. Download 0.66 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling