Mundarija kirish I bob. Yaponiyada Davlat talim tizimi

II. BOB. Yaponiya ta'lim tizimidagi muammolar
2.1 Dolzarb masalalar, yo'lda uchdayotgan to'siqlar, daxlsizlik va ogohlikka chaqirish.
Yaponiya ekonomika va texnologiya sohasida katta yutuqlarni qo’lga kiritdi.Bunga sabab aholi bilim darajasining yuqoriligidir. Yaponiya ta`limining asosiy maqsadi va mazmuni aholini zamonaviy texnik va texnologik jarayonlar bilan jihozlangan hozirgi zamon sanoatida samarali ishlashga moslashtirishdir. Mamlakatda maktabga muhim ijtimoiy vazifani bajaruvshi, jamiyatning olg’a siljishini ta`minlovshi dargoh deb qaraladi va xalq tomonidan e`zozlanadi.Yapon ta`limi muammolaridan biri yuqori baho ushun kurashdir. Lekin bu intilish hamisha ham oqilona hal bo’lavermaydi. Shunki yuqori toifali oliy o’quv yurtlariga faqat badavlat oilalarning bolalarigina kiri o’qiydilar. 1960 yillardan boshlab shu muammo atrofida noroziliklar kushayib bormoqda. Fuqarolar xususiy bilim maskanlarini kengaytirib, davlat tasarrufidagi o’quv yurtlarini ko’paytriishni talab qilmoqdalar.1984 yilda Yaponiya hukumati ta`lining muvaqqat qo’mitasini tuzdi. Xuddi shu yili Yaponiya o’qituvshilari Kengashi ta`limni isloh qilish bo’yisha o’z kengashini ta`sis etdi.
Isloh loyihasida quyidagilar bor:

• 
  tinshlik va xalqaro birdamlik;
  

• 
  inson huquqlari va ijtimoiy tenglik;
  
• 
  bilim olishga umrbod huquqiy kafolat;
  
• 
  ta`limda mustaqillik, o’zaro tajriba almashish, muloqot;
  
• 
  islohotni amalga oshirishda xalqning keng ishtirokini ta`minlash
  

Bu kengash tarafdorlarining fikrisha, bilim olish majburiy emas, huquqiy bo’lishi, bilim olish intiluvshilar birikishlari, uning taraqqiyoti ushun kurashuvshilar kerak. Har holda, yapon ta`limi konsepsiyasida yaqin kelajakda o’zgarishlar bo’lishi ham ko’zda tutilmoqda.
Yaponiya talimi tizimidagi:

• 
  bolani maktabga puxta tayyorlash;
  
• 
  bolalar ta`lim tarbiyasiga ota-onalar mas`uliyatini kushaytirish;
  
• 
  o’quvshilarning nafosat va jismoniy tarbiyasiga katta e`tibor;
  
• 
  o’qituvshi kadrlarga yuksak talabchanlik yosh iqtidorlar bilan alohida ishlash kabilar boshqalar ushun ham namuna olsa arzugulik tomonlardir.
  

Yaponiyaning ta'lim tizimi o'zining yuqori akademik standartlari va qat'iyligi uchun maqtovga sazovor bo'lsa-da, uning qiyinchiliklari va muammolari yo'q emas. Yaponiya ta’lim tizimi oldida turgan asosiy muammolardan ba’zilari:
1. Tug‘ilishning pasayishi: Yaponiya aholisi tez qarib bormoqda, tug‘ilish darajasi esa bir necha o‘n yillar davomida barqaror ravishda pasayib bormoqda. Bu maktablarda o'quvchilar sonining kamayishiga olib keldi, bu esa ta'lim tizimini moslashish va o'zgartirish uchun bosim o'tkazdi.
2. Imtihonlarga haddan tashqari e’tibor berish: Yaponiya ta’lim tizimi imtihonlarga katta e’tibor qaratgan, talabalar yoshligidanoq imtihon topshirishadi va eng yaxshi universitetlarda o‘rinlar uchun kurashadilar. Bu yuqori darajadagi test sinovlari madaniyatiga va talabalar uchun stressli muhitga olib keldi.
3. Ijodkorlik va innovatsiyalarning yo'qligi: Yaponiya ta'lim tizimi ko'pincha o'ta qattiqqo'lligi va ijodkorlik va innovatsiyaga emas, balki yodlashga qaratilganligi uchun tanqid qilinadi. Bu yaponiyalik talabalarning ijodkorlik va innovatsiyalarni qadrlaydigan global iqtisodiyotda raqobatlasha olishi haqidagi xavotirlarga sabab bo‘ldi.
4. Bezorilik: Bezorilik Yaponiya maktablarida muhim muammo bo'lib, ko'plab o'quvchilar maktabda o'qishning bir bosqichida zo'ravonlikka duchor bo'lishlari haqida xabar berishadi. Bu talabalarning ruhiy salomatligi va farovonligi haqida tashvishlanishga olib keldi.
5. Gender tengsizligi: So'nggi yillarda gender tengligini targ'ib qilishga qaratilgan sa'y-harakatlarga qaramay, Yaponiya ta'lim tizimi hali ham qizlar va ayollarga nisbatan noxolis deb qaralmoqda. Qizlar ko'pincha fan va texnologiya sohasida martaba izlashdan tushkunlikka tushadilar va eng yaxshi universitetlarga o'qishni davom ettiradigan talaba qizlar sonida tafovutlar mavjud.
6. Oʻqituvchilar yetishmovchiligi: Yaponiya, ayniqsa, qishloq joylarida malakali oʻqituvchilar yetishmasligiga duch kelmoqda. Bu esa mazkur yo‘nalishlardagi ta’lim sifati va maktablarning barcha o‘quvchilarga sifatli ta’lim bera olishi haqida xavotir uyg‘otdi.
7. Turli xillikning yo'qligi: Yaponiya nisbatan bir hil jamiyat bo'lib, ta'lim tizimi buni aks ettiradi. O‘quv dasturlari va o‘qituvchilar tarkibining xilma-xilligi yo‘q, bu esa ta’lim tizimining o‘quvchilarni globallashgan dunyoga tayyorlay olishi borasidagi xavotirlarga sabab bo‘lmoqda.
Ushbu muammolarni hal qilish uchun Yaponiya hukumati so'nggi yillarda bir qator islohotlarni amalga oshirdi. Ular orasida imtihonlarga e’tiborni kamaytirish va har tomonlama barkamol ta’lim olishga ko‘maklashish, ko‘proq ayollarni ilm-fan va texnologiya sohalarida ishlashga undash, Yaponiyada tahsil olayotgan chet ellik talabalar sonini ko‘paytirish kabilar kiradi.Bunday sa’y-harakatlarga qaramay, Yaponiya ta’lim tizimi oldida turgan muammolarni hal etish bo‘yicha hali ko‘p ishlar qilinishi kerak. Yaponiya demografik va iqtisodiy muammolarga duch kelishda davom etar ekan, ta'lim tizimining talabalar va butun jamiyat ehtiyojlarini qondirish uchun moslashishi va o'zgarishi muhim bo'ladi.