Mundarija kirish tadqiqot natijalarining tanqidiy tahlili

3.3. Texnik iqtisodiy ko‘rsatkichlarni hisoblash
Buyum sarf vaqtini ixtisoslik va buyumga ishlov berish bosqichlari bo‘yicha hisoblash
Yangi tolaviy tarkibli gazlamadan ayollar ustki kiyimini tayyorlashda zamonaviy asbob-uskunalardan foydalangan holda buyumning loyihadagi tikish sarf vaqti aniqlandi. Shunga asosan ixtisoslikka qarab buyum tikishga ketgan sarf vaqtini va buyum sarf vaqtini ixtisoslik hamda buyumga ishlov berish bosqichlari bo‘yicha hisoblash amalga oshirildi (3.11-3.12- jadvallar). Ayollar jaketiga ishlov berish texnologik ketma-ketligi ilovada keltirilgan (1-jadval).


3.11- jadval


Ixtisoslikka qarab buyum tikishga ketgan sarf vaqtini hisoblash

	Ishturi	Sarf vaqti
		Amaldagi sarf vaqti sek.				Loyihadagi sarf vaqti
		sek.		%	sek.		%
1	Universal mashinalarda	1667		47.91	1206		37.996
2	Maxsus mashinalarda	132	3.79			132		4.158
3	Yarim avtomatlarda	35	1			235		7.403
	Jami:____1834____52.7'>Jami:	1834	52.7			1573		49.557
1	N.I.B	405	11.64			390		12.28
2	Dazmol	556	15.98			543		17.107
	Jami	961	27.62			933		29.387
1	Qo‘l ishi	684	19.66			668		21.045
	Jami:	3479	100			3174		100

3.12-jadval
Buyum sarf vaqtini ixtisoslik va buyumga ishlov berish bosqichlari bo‘yicha hisoblash

t/r	Buyumga ishlov berish bosqichlari	Sarf vaqti
		Amalda			Loyihada
		c	%	c		%
1	Tayyorlov bosqichi
1.1	Dublerinlash	230	6.4	230		7.8
1.2	Old bo‘lakga ishlov berish	690	23.2	625		25.3
1.3	Ort bo‘lakga ishlov berish	260	5.7	240		6
1.4	Yenga ishlov berish	328	10.2	308		10.7
1.5	Yoqaga ishlov berish	193	5	185		4.4
1.6	Astarga ishlov berish	308	7.9	271		7.4
1.7	Adipga ishlov berish	45	0.7	35		1.1
2	Yig‘ish
2.1	Old bo‘lak va ort bo‘lakni biriktirib tikish	263	5.4	258		6.1
2.2	Yoqani biriktirib tikish	298	6.9	283		7.4
2.3	Yengni biriktirib tikish	120	2.4	125		2.7
2.4	Avra va astarni biriktirib tikish	546	14.5	498		13.2
3	Yakuniy ishlov berish
3.1	Yakuniy NIIB	220	6.7	215		7.3
3.2	Izma ochish	25	0.8	20		1.1
3.3	Tugma qadash	35	0.8	30		1.2
	Jami	3479	100	3174		100

Asbob-uskuna zamonaviysiga (yangisiga) o‘zgartirilganda erishilgan iqtisodiy samaradorlik quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:

∆T= *100
Mehnat unumdorligini o‘sishi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
МУУ= *100
-buyumni (uzeli) eski asbob uskunada tikish uchun umumiy sarf vaqti, sek;
-taraqqiy (yangi) etgan asbob-uskuna qo‘llanilganda buyumni (uzelini) tikish uchun umumiy sarf vaqti, sek.
Buyum sarf vaqtini ixtisoslik va buyumga ishlov berish bosqichlari bo‘yicha hisob natijalariga ko`ra iqtisodiy samaradorlik 8,7 % ga , mehnat unumdorligi esa 9,6 % ga erishildi.
XULOSA
Engil sanoat tarmog‘ining asosiy sohasidan biri bo‘lgan tikuvchilik sanoatida yangidan yangi izlanishlar olib borilmoqda va tadqiqotlar o‘tkazilmoqda. Asosiy maqsad milliy hom ashyodan unumli foydalangan holda sifatli va hamyonbop tikuv buyumlarini ishlab chiqarish, mamlakat ichki bozorini imkon qadar to‘liq ta’minlashdan iborat. Tikuv buyumlarini ishlab chiqarishda dastavval bir qancha iste’molchi va iqtisodiy talablar o‘rganilib chiqiladi. Bu esa mahsulot sifatiga o‘zining ulkan ta’sirini ko‘rsatadi.
Yuqoridagilarni e’tiborga olib, dissertatsiya ishida yangi assortimentdagi gazlamalardan tikuv buyumlarini ishlab chiqarish va uning sifatin oshirish vazifasi belgilandi.
Dissertatsiya ishida Toshkent to‘qimachilik va engil sanoat instituti “Tikuv buyumlarini konstruksiyalash va texnologiyasi” kafedrasi izlanuvchilari tomonidan yaratilgan tanda ipi paxta (100 %) va arqoq ipi paxta+viskoza tolali (50+50%) polotno to‘qilishli, yuza zichligi 220 g/m<sup>2</sup> bo‘lgan yangi tolaviy tarkibli gazlama ayollar kiyim uchun tavsiya etildi.
Yangi strukturali gazlamadan kiyim loyihalash uchun Toshkent shaxri va Surxondaryo viloyatida 25-40 yosh oralig‘idagi ayollar o‘rtasida 20 ta savolni o‘z ichiga oluvchi so‘rovnoma o‘tkazildi. Respondentlar 100 kishini tashkil etib, ulardan 30 nafar talabalar, 30 nafar ziyolilar, 20 nafar ishchi-xizmatchilar, 20 nafar uy bekalari. Bunda paxta+viskoza hamda paxta+bambuk tolali gazlamadan bahor va kuz mavsumiga mo‘ljallangan ayollar kiyimini loyihalash tavsiya etildi.
Ayollar kiyimini loyihalash uchun 25-40 yosh oralig‘idagi ayollar uchun paxta+viskoza tolali gazlamalardan ustki kiyimni loyihalashda asosan pushti va kulrang rangdagi nim yopishgan situetdagi klassik kostyum va kundalik pidjak tavsiya etiladi. Bunda o‘tqazma yengli, taqilmasi markaziy, relyef chokli, yoqasi adip qaytarmali va asos bilan yaxlit bichimli ayollar kostyumi e’tiborga olindi. So‘rovnoma orqali olingan natijalar asosida respondentlar ma’qul ko‘rishgan ustki kiyim ko‘rsatkichlari (silueti, bichimi, rangi va h.z) hamda, ularning yoshi, faoliyat turi orasidagi ozaro bog‘liqlik o‘rganildi.
Paxta+viskoza tolali gazlamaning fizik-mexanik ko‘rsatkichlari bo‘yicha tajribaviy tadqiqot ishlari “Centex.uz” laboratoriyasida olib borildi va uning natijalari GOST talablariga javob berishi aniqlandi. paxta-viskoza tolali gazlamaning havo o‘tkazuvchanligi junli kostyumbop gazlamaga nisbatan 66%, yarim junli kostyumbop gazlamaga nisbatan 67%, nitron-nitron tolali gazlamaga nisbatan 55%, lavsan-nitron tolali gazlamaga nisbatan 29 % yuqori, paxta tolali gazlamaga nisbatan esa 4 % ga kichik ko‘rsatkichga ega bo‘ldi. Issiqlik saqlash xususiyati junli kostyumbop gazlamaga nisbatan 30%, yarim junli kostyumbop gazlamaga nisbatan 38 %, nitron-nitron tolali gazlamaga nisbatan 7 % ga past, paxta tolali gazlamaga nisbatan 15 % yuqori ko‘rsatkichga ega bo‘ldi. Paxta-viskoza tolali gazlama birinchi yuvilgandan keyin tanda bo‘yicha kirishishi 1,4 % ni, arqoq buyicha 1,17 % ni tashkil etdi; ikkinchi yuvilgandan keyin tanda bo‘yicha 1,3 % ni, arqoq bo‘yicha 0,97 % ni tashkil etdi.
Paxta-viskoza tolali gazlamadan ayollar kostyumi konstruksiyasini ishlab chiqarish korxonasi metodikasi asosida qurildi, modelning texnik rasmi va uzellarga ishlov berish sxemasi ishlab chiqildi. Paxta-viskoza tolali gazlamadan ayollar kostyumiga ishlov berish texnologik rejimlari tavsiya etildi, bunda kiyim detallarini ip va elim bilan biriktirish rejimlari tavsiya etildi.
Kiyim paketining elimli birikish mustahkamligi ko‘rsatkichlari keltirildi. Ayollar ustki kiyimini loyihalashda tola tarkibi 70% viskoza, 30% poliester, yuza zichligi 150g/m2, elim markasi PA12/6-66 bo‘lgan dublerin buyum paketi uchun tavsiya etiladi.
Buyum sarf vaqtini ixtisoslik va buyumga ishlov berish bosqichlari bo‘yicha hisob natijalariga ko`ra iqtisodiy samaradorlik 8,7 % ga, mehnat unumdorligi esa 9,6 % ga erishildi.