Mundarija kirish

6-o’quvchi: Millatimizning fari, milliy iftixori bo’lgan Amir Temurning bunyodkorlik ishlari haqida hammamiz yaxshi bilamiz. Aynan shu davrda me’morchilik ham maxsus ilm darajasiga ko’tarildi. Muhtasham binolar, ko’rkam imoratlar me’mor-muhandislar tomonidan avvaldan tuzilgan loyihalar asosida, Amir Temurning bevosita rahbarligida qurilgan. Ular nafaqat betakror husni-chiroyi, balki mustahkamligi jihatidan ham juda ahamiyatga molik bo’lgan. Bu binolarning ba’zilari hatto bizning zamonamizgacha yetib kelgan va shaharlarimizni bezab turibdi. Mustaqillik sharofati bilan ularni qayta ta’mirlash va kelgusi avlodlarga ham qoldirish imkoniyati topilganidan faxrlanamiz.

7-o’quvchi: Temur va Temuriylar davrida husnixat bilan ko’chirilgan

kitoblar, binolarga yozilgan naqshin xatlar saqlangan. Ayniqsa, sangtaroshlar,

yog’ochmetall va toshga o’yib xat yozuvchi mohir hattotlar ko’p bo’lgan. Mashhur
72

tarixchi Ibn Arabshoh ulardan ibn Bandgir, Abdulqodir, yuqorida ismi-sharifi tilga

olingan “Tarixnoma” kitobining muallifi Tojuddin as-Salmoniy va usta Oltunlarni tilga olib o’tgan.

8-o’quvchi: Temur va Temuriylar zamonida xalq amaliy va miniatyura

san’ati ham keng rivojlangan edi. Shohi zindadagi Shirinbeka-og’a va Tuman-og’a maqbaralari devorlariga ishlangan naqshlar, Go’ri Amirga qo’yilgan chiroqdan, Abulqosim Firdavsiyning bebaho “Shohnoma”si, ”Eron shoirlari antologiyasi”ga ishlangan miniatyuralar turkistonlik rassom va naqqoshlarning baland did va iste’dodining mahsulidir. Samarqandlik rassom va hattotlar orasida usta Abdulhay, Pir Ahmad Bog’ishamoliy va hoji Bandgir Tabriziylarning nomi san’atimiz tarixida alohida o’rin tutadi. Bu katta ishlarga bevosita bosh bo’lgan Sohibqiron bobomizning ulushlari bizga ular bilan faxrlanish tuyg’ularini singdiradi, ularga munosib vorislar bo’lishga undaydi.

9-o’quvchi: Turkistondagi hoja Ahmad Yassaviy va Shohi zindadagi

maqbaralarga tegishli buyumlar, ularning o’ymakor eshiklaridan ko’ramizki, Amir Temur davrida ustalar yog’och va toshga o’yib naqsh soluvchilar; oltin, kumush va qimmatbaho toshlardan ishlangan zeb-ziynat va uy-ro’zg’or buyumlarini ishlab chiqarishda ham zo’r shuhrat qozonganlar.

10-o’quvchi: Aynan shu X1U asrning ikkinchi yarmi va XU asrlarda

Movarounnahr bilan Xurosonda adabiyot va adabiyotshunoslik ham keng rivoj

topdi. Bu haqda mashhur adabiyotshunos olim Davlatshoh Samarqandiy va Alisher Navoiyning ”Tazkirat ush-shuaro” va “Majolis un-nafois” asarlarida qimmatli ma’lumotlar keltiriladi. Mazkur tazkiralarda juda ko’p adabiyot namoyondalari va adabiyotshunoslarning, masalan, Hoja Abdulmalik Samarqandiy, Bisotiy Samarqandiy, Hoja Ismatulla Buxoriy, Hiyoliy Buxoriy, Lutfiy, Haydar Xorazmiy, Durbek, Sakkokiy va boshqalarning nomlari keltirilgan. Lekin, afsuski, bularning ayrimlari, masalan, Abdulmalik Samarqandiy, Bisotiy Samarqandiy, Hoja Ismatulla Buxoriy haqida juda kam ma’lumotga egamiz. Qisqacha ma’lumotlarda o’qiymizki, hoja Abdulmalik Samarqandiy Temur zamonida shayx ul-islomlik

73

lavozimida turgan, lekin yetuk g’azalnavis shoir ham bo’lgan; Bisotiy

Samarqandiy bilan Xiyoliy Buxoriyning bo’yra to’quvchilik bilan tirikchilik qilganlarini bilamiz, xolos.