Muqaddima

YO‘G‘ON ICHAK HARAKATLARI 
Yo
‘
g
‘
on ichak harakatlari ballonografik usul yordamida qayd qilingan egri chiziqda uch 
turdagi qisqarishlar ajratiladi. Oddiy, davomi proksimal qismda 12 s atrofida, sigmada 5 
s chamasidagi toiqinlar I turdagi qisqarishlarni aks ettiradi. Bu qisqarishlar ichak 
bo'shlig‘idagi bosimni, suv ustunini 6-—12 sm oshiradi. II turdagi qisqarishlar kuchliroq 
va davomliroq. Ular 25—30 s davom etib, ba‘zilari bosimni 50 sm- s. ko‗taradi. I turdagi 
qisqarishlar yo
‘
gon ichakdagi narsani sezilarli harakatga keltirmasa, II turdagi 
qisqarishlar ularni distal yo
‘
nalishda siljitadi. 
IHturdagi qisqarishlar tonik toiqinlar bo`lib, bu toiqinlarda I va H turdagi 
qisqarishlarni ko
‘
ramiz. Tonik toiqinlar o
‘
rta hisobdal5 s davom etsada ba‘zi vaqtlarda 
ular bir necha minutga cho
‘
ziladi. Ill turdagi qisqarishlarning o
‘
rtacha amplitudasi suv 
ustunining 8 sm ni tashkxl qiladi. 
Rentgenologik 
usul 
yordamida 
tekshirilganda 
yo
‘
g
‘
on 
ichakning 
kichik 
mayatniksimon, katta mayatniksimon, peristaltik va antiperistaltik harakatlarini va 
ximusni juda oldinga siljishini ta‘minlovchi maxsus qisqarishlarini ko
‘
rish mumkin. Shu 
usul yordamida aniqlanishicha, sog
‘
odamlarda qabul qilingan kontrast modda 3.0—33 
soatda yo'gon ichakka yetib boradi va uch kun ichida batamom chiqib ketadi. 
Yo
‘
g
‘
on ichak harakatlari intramural nerv chigallari va ekstramural simpatik va 
parasimpatak nervlar tomonidan boshqariladi. Reflektor ta‘sir hazm tiziminnng eng 
yuqori qismidan yo'gon ichak harakatlarini o'zgartirishi mumkin. Ovqat qabul qilishmng 
o
‘
zi ichak harakatlarini qo
‘
zg
‘
atadi
?
me‘da va o
‘
n ikki barmoq ichak retseptorlarining 
qo
‘
zg
‘
alishi yo
‘
gon ichak harakatlarini kuchaytiradi. Reflektor yoyi markaziy nerv 
tizimida ulanadigan ana shu reflekslardan tashqari, yo
‘
gon ichak harakatlarini 
kuchaytirishida mahalliy reflekslarning. xam axamiyati katta. Yo
‘
gon ichakning qaysi bir 
qismida mexanoretseptorlar qo'zgalmasin, distalroq qismlarida harakatlar jadallashadi 

---

207 
yuqori qismlarida esa motorika tormozlanadi. To
‘
g
‘
ri ichakning najasga to`lishi yog‗on 
ichakning proksimal qismlari harakatini tormozlaydi. 
Yo
‘
g
‘
on ichak harakatlariga gormonlarning qanchalik ta‘sir ko
‘
rsatishi yetarlicha 
o'rganilmagan. Serotonin, glyukagon, adrenalin bu jarayonni tormozlaydi, kortizon 
yo'gon ichak harakat faolligini oshirishi mumkin.