Muqaddima

KANALCHALARDAGI SEKRETSIYA 
Kanalchalardagi sekretsiya deganda moddalarning qondan hujayralar orqali 
kanalchalar bo‗shlig‘iga o‗zgarmay o‗tkazilishi tushuniladi. Sekretsiya natijasida 
buyraklar orqali moddalarning ajralishi tezlashadi. 
Organik va anorganik moddalar sekretsiyasi siydik hosil bo`lishini ta‘minlovchi 
muhim jarayon hisoblanadi. 
Odamning buyraklari organik kislotalarni (penitsillin paraaminogippur kislota — 
PAG, diodrast, siydik kislota), organik asoslarni (xolin, guanidin), anorganik moddalarni 
(kahy) sekretsiya yo‘li bilan ajratadi. Organik kislota va asoslar sekretsiyasi nefronning 
proksimal qismida, kaliy sekretsiyasi esa asosan distal burama kanalchada va yig'uvchi 
naylarda sodir bo`ladi. 
Organik kislotalar sekretsiyasi mexanizmi. Qonga ayni bir vaqtda inulin va 
paraaminogippur kislota (PAG) yuborilsa, qonning bu moddalardan tozalanishi vaqtidagi 
farq aniqlanadi gippur kislota inulinga qaraganda qondan tezroq chiqib ketadi. Buning 
sababi shuki, inulin qondan faqat filtratsiya yo‘li bilan ajralsa, PAG ham filtratsiya, ham 
sekretsiya yo‘li bilan ajraladi. 
Proksimal kanalchalarni qoplagan epitelial hujayralarning bazal membranasida PAG 
kislotasini tezlik bilan o'ziga biriktirib oladigan maxsus tashuvchi bor. Tashuvchi PAG ni 
biriktirib, moddani hujayralararo suyuqlikdan sitoplazmaga olkazadi. Tashuvchi 
moddadan qutilib, membrananing tashqi yu qaytadi va bu jarayon shu tarzda 
takrorlanaveradi. Bu energiyaga muhtoj faol tashilishdir. 
Organik asoslar sekresiyasi. Xolin va unga o'xshash organik asoslar sekresiyasi ham 
nefronning proksimal qismida ro
‘
y beradi. Ammo, organik asoslar sekretsiyasini 

---

236 
ta‘minlovchi mexanizm organik kislotalar sekretsiyasini vujudga keltiruvchi 
mexanizmga aloqador emas. Tajribada hayvonga organik kislotalar sekretsiyasini 
kamaytiruvchi modda — probenetsid yuborilganda organik asoslar sekretsiyasi 
o
‘
zgarmagan,