Muqaddima

 
O’T HOSIL BO`LISHINING BOSHQARILISHI 
0`t hosil bo`lishi lining tarkibidagi moddalarning gepototsitlarda sintezlanishidan yoki 
qondan o‘ kapillyarlariga o'tishidan boshlarndi. Bu birlamchi o‘tning о‘t yo`llaridan 
o‘tish jarayonida tarkibi o
`
zgaradi. 0‘t yo`llarini qoplagan epitelial hujayralar natriy va 
boshqa ionlarni faol va sust tashilish mexanizmlari asosida birlamchi o‘tga chiqarib, 
osmotik bosimini oshiradi, natijada suv qondan o‘tga o‘tadi. 0‘t yo`llarida xususan 
o‘tpufagida, o‘t tarkibidagi moddalarning qayta so
‘
rilishi ham kuzatiladi. 
0‘tning hosil bo`lishi uzluksiz jarayon, ovqatga aloqador emas. 0`t sekretsiyasini nerv 
va gumoral mexanizmlar nazorat qiladi. Adashgan nervlar bu jarayonni tezlashtiradi, 

---

193 
simpatik nervlar uni tormozlab tursa kerak, chunki bu nervlarni kesib tashlaganda o‘t
hosil bo`lishi jadallashadi. 
Gumoral omillardan o‘t hosil bo`lishiga birinchi galda hazm tizimi gormonlari kuchli 
ta‘sir ko'rsatadi. Sekretin o‘t va undagi elektrolitlar miqdorini oshiradi, ammo o‘t 
kislotalari miqdorini kamaytiradi. Gastrin, xolesistokimn-paykreozimin, insulin va 
glyukagon o‘t sekretsiyasini tezlashtiradi. 0‘t-safro tarkibidagi moddalar, xususan o‘t 
kislotalar o‘t hosil bo`lishiga kuchli ta‘sir ko
‘
rsatadi Yuqorida о‗t kislotalar deyarli 
uzluksiz jigar-ichak aylanishida harakat qilishi aytilgan edi. Bu aylanish gepatotsitlarning 
sekrtor faolligini ma‘lum me‘yorda bo`lishini ta‘minlovchi omildir. 
‗8-rasm. О ‗t-safro jigar-ichak aylanishi to
‘
xtashining o`t kislotalar 
miqdoriga ta‘siri. 
1-tajriba vaqtida o‘t ichakka o‘tib turganda; 2-o‘t tajriba vaqtida ichakka tushmaganida 
0‘t kislotalarning jigar-ichak aylanishini qisqa vaqt (bir necha soatga) to‗xtatilishi o‘t 
miqdorini 30%, undagi o‘t kislotalar miqdorini 10 hissa kamaytiradi (‗8- rasm). Bu 
ma‘lumot gepatotsitlarning o‘t kislotalarini yangidan sintezlash imkoniyati 
chegaralanganini ko'rsatadi. 
0‘t tarkibidagi moddalarning jigar-ichak aylanishi faqat o‘t hosil bo`lishi uchun emas, 
balki hazm tizimining boshqa a‘zolari faoliyati uchun ham muhim. Bu aylanishning 
buzilishida (о‗t yo'qotilganida yoki оt yo'llari bekilib, о`t to
‘
xtab qolganda) me‘da, me‘da 
osti bezi, ingichka ichak: faoliyatlari keskin o'zgaradi.