Murodulla mirzaev

Tabiiy qazilma boyliklari, daryo va dengizlari

Turkiyada dunyo ahamiyatidagi foydali tabiiy qazilma boyliklari mavjud emas, bu borada Turkiya “kambag'al” davlatlar qatoriga kiradi. Deyarli hamma manbalar o'rganilgan, o'zlashtirilgan. Faqat ko'mir va uran zahiralariga ega. Shuningdek, temir rudasi hamda mashhur chex shishasi va xrustalida ishlatiladigan shisha qumlari manbalari mavjud.

Inson sog'lig'i uchun foydali mineral suvlar tufayli Turkiyada dunyoda mashhur kurort tizimi rivojlangan. Mamlakat hududining qariyb 12 foizi foydalanishdan olingan va qo'riqxona hamda tabiiy parklarga aylantirilgan.

Mamlakat ichkarisida ko'mir va jigarrang ko'mir, neftь, turli xil ma'danli minerallar: temir, qo'rg'oshin, rux, marganets, simob, surma, molibden aniqlangan. Xrom rudasi zahiralari bo'yicha Turkiya taraqqiy etgan davlatlar orasida ikkinchi o'rinda turadi. Bu yerda volьframning eng boy konlari mavjud, yuzga yaqin mis konlari ma'lum. Metal bo'lmagan foydali qazilmalar orasida tuz, oltingugurt, marmar, dengiz nenkasi, osh tuzi koni ma'lum. Tuz ko'li butun Turkiyani tuz bilan ta'minlaydigan tabiiy kondir.

Turkiya hududi zich daryo tarmog'i bilan qoplangan, ya'ni 20 ga yaqin daryo mavjud. Ammo barcha daryolar tog'li bo'lib, sharsharalar, rapidlar bilan to'lib-toshgan, shuning uchun ularni tashlab bo'lmaydi. Biroq daryolarning gidroenergetika manbalari ahamiyati hanuzgacha kam ishlatiladi. Turkiya yer usti suvlarining bir qismi sug'orish uchun ishlatiladi.

Daryo oqimi juda notekis. Yomg'irli mavsumda va qor erigan paytda ko'plab daryolar shiddatli daryolarga aylanadi va suv toshqini xavfini tug'diradi.

Janubi-G'arbiy Osiyoning eng yirik daryolari Turkiya tog'laridan boshlanadi. Sharqiy Anado'luda boshlanadigan Yevfrat va Arman tog'laridan oqib keladigan Dajla shular jumlasidandir.

Mamlakat hududidan bir necha ko'l va dengizlar joy olgan. Bular Tuz va Van ko'llari, shuningdek: Egey, Marmar, Qora va O'rta Yer dengizlari. Sanalgan dengizlarning barchasi Atlantika okeani havzasiga oid. Marmar dengizi ichki dengiz sanaladi.

Dengiz va okeanga chiqishning qulayligi uchun ham Turkiya iqtisodiyoti, savdo aloqalari va turizm sohasi rivojlangan. Tashqi suvlardan tashqari, harbiy-strategik ahamiyatga ega ichki suvlar ham Turkiyaning boyligi sanaladi.