Мустақил иши мавзу: Жаҳон метал бозори конъюнктураси ва

Олтин захираси бўйича давлатлар рейтинги
2022 йил учун

Давлатлар	Олтин захираси, тонна	Олтин захираси млн. АҚШ долл.	Умумий захирадан проценти
АҚШ	8133,47	472228,56	66,28%
Германия	3359,09	195028,19	66,29%
Италия	2451,84	142353,35	62,89%
Франция	2436,47	141461,26	58,18%
Россия	2301,64	133632,9	21,17%
Хитой	1948,31	113118,44	3,30%
Швейцария	1040	60382,21	5,44%
Япония	845,97	49117,1	3,49%
Индия	754,1	43782,8	6,86%
Нидерланды	612,45	35558,99	55,40%
Тайвань	423,63	24595,68	4,29%
Қозоғистон	402,38	23361,94	68,32%
Туркия	394,2	22887,21	23,95%
Португалия	382,57	22211,96	68,64%
Ўзбекистон	362,04	21020,09	59,70%
Саудия Арабистон	323,07	18757,26	3,96%
Великобритания	310,29	18015,23	9,28%
ва бошқа давлатлар

Нодир металлардан бири бўлган олтин дунё бўйича қуйидаги давлатларда катта ҳажмда заҳираси мавжуд: АҚШ – 8 133,47 минг тонна, Германия – 3359,09 минг тонна, Италия – 2451,84 минг тонна, Франция – 2436,47 минг тонна, Россия – 2301,64 минг тонна ва бошқалар (2- жадвал).

Платина гуруҳига тегишли металларни эътиборга олганда дунё бўйича қуйидаги давлатларда катта ҳажмда заҳираси мавжуд:
Жанубий Африка Республикаси – 63 минг тонна ёки жаҳон заҳирасининг 90%;
Россия – 3,9 минг тонна;
Зимбабве – 1,2 минг тонна;
АҚШ – 900 минг тонна;
Канада – 310 минг тонна.
Ноёб металлар – бу ер қобиғида кам миқдорда бўлган ва ўзига хос хусусиятларга эга бўлган элементлар гуруҳидир. Ноёб металларга актниодлар, лантаноидлар, молибден, волфрам, ваннадий, ниобий, тантал, радий ва торий киради.
MetalResearch маълумотларига асосан 2022-йилнинг 2-чорагида баҳоланган молибден етказиб берувчи мамлакатлар орасида Хитой 29,12% улуш билан, Германия 10,51% улуш билан биринчи ўринларни эгаллади, АҚШ бўлса - 7,88%. Таҳлил натижаларига кўра, йирик етказиб берувчи давлатлар қаторида Буюк Британия, Нидерландия, Япония, Корея Республикаси, Хитой Тайпейи, Малайзия, Белгия ва бошқа давлатлар бор (1-расм).


1-Расм
Жаҳон бозорида молибденни сотишда давлатларнинг улуши
2022 йил 1-чорак ҳолатига



2. Жаҳон металл бозори конъюнктураси

Жаҳон металл бозори конъюнктураси - бу металларга бўлган талаб ва таклифга, шунингдек, уларнинг нархи ва савдо ҳажмига таъсир кўрсатадиган шартлар ва омиллар тўплами. Металл бозор шароитлари кўплаб ўзгарувчиларга боғлиқ, масалан:

- жаҳон ва минтақавий иқтисодий вазият, саноат ишлаб чиқариш даражаси, инвестицион фаоллик, пул-кредит сиёсати, геосиёсий рисклар ва бошқалар.
- металлургия саноати хомашё базасининг ҳолати, металлургия хом ашёсини (руда, парча, кўмир, кокс ва бошқалар) қазиб олиш ва қайта ишлаш динамикаси, энергия ресурсларининг нархи ва мавжудлиги, экологик меъёрлар ва чекловлар.
- жаҳон ва минтақавий металлар бозоридаги рақобат даражаси, асосий металл ишлаб чиқарувчилар ва исте’молчиларнинг тузилмаси ва стратегияси, турли мамлакатлар ва минтақаларнинг тариф ва тарифсиз савдо сиёсати, трансмиллий корпорациялар ва алянсларнинг та’сири.
– металлургия саноатида технологик тараққиёт, металл буюмлар ва материалларнинг янги турларини ўзлаштириш, металларни ишлаб чиқариш, қайта ишлаш ва улардан фойдаланиш соҳасидаги инновациялар, рақамли технологиялар ва платформаларни жорий этиш.
- истеъмолнинг асосий тармоқларида (қурилиш, машинасозлик, транспорт, энергетика ва бошқалар) металларга бўлган талаб динамикаси, талабнинг структураси ва сифат хусусиятларининг ўзгариши, мавсумий ва циклик омилларнинг таъсири.
Металл бозори жаҳон иқтисодиёти ва сиёсатидаги турли ҳодисалар ва тенденциялар таъсирида доимо ўзгариб туради. Металл бозоридаги вазиятни таҳлил қилиш учун статистик маълумотлар, эконометрик моделлар, биржа котировкалари, эксперт баҳолашлари ва прогнозлари каби турли усуллар ва воситалар қўлланилади. Металл бозори конъюнктураси бозорнинг барча иштирокчилари - ишлаб чиқарувчилар, истеъмолчилар, савдогарлар, инвесторлар, давлат органлари ва жамоатчилик учун катта аҳамиятга эга. У бозор иштирокчиларининг рентабеллик ва рентабеллик даражасини, шунингдек, бутун тармоқни ривожлантириш истиқболларини белгилайди.
Шу билан бирга, металл турига қараб жаҳон металл бозорида конъюнктурасини таҳлил қилишда: жаҳон метал бозори жаҳон иқтисодиётининг минтақа ва ҳудудларига кўра талаб ва таклиф, жаҳон метал бозорлари маҳсулот ва хом ашёларнинг қуввати, ишлаб чиқаришдаги ўзгаришлар ва xаражатлар, нарxлар, савдо ва балансларни ўрганишдан иборат.
Металл бозоридаги вазиятни таҳлил қилиш учун мен турли хил маълумот манбаларидан фойдаланиш мумкин:

- Жаҳон банки, Халқаро валюта жамғармаси, ташкилот каби халқаро ташкилотларнинг расмий статистикаси;

- Лондон металл биржаси (LME), Шанхай фючерс биржаси (SHFE) ва жаҳоннинг бошқа етакчи биржаларида фючерс котировкалари ва металлар ва металлургия хом ашёсининг спот нархлари;
- RU Group, Metal Bulletin, Fastmarkets, Wood Mackenzie, Roskill, S&P Global Platts ва бошқалар каби металлургия саноатига ихтисослашган етакчи таҳлил агентликлари ва консалтинг компанияларининг эксперт баҳолари ва прогнозлари.
- дунёда металл ва металл буюмларнинг йирик ишлаб чиқарувчилари ва истеъмолчиларининг йиллик ва чораклик ҳисоботлари, шунингдек, уларнинг вакилларининг оммавий ахборот воситаларида ва конференцияларда интервью ва чиқишлари.
- металл етказиб бериш ва сотиш, Металл Экспо, Металлургический бюллетень, SteelOrbis, World Steel Association ва бошқалар каби пўлат саноати ва металл бозорига бағишланган ихтисослаштирилган оммавий ахборот воситалари ва Интернет сайтлари.
Жаҳон метал бозорини тахлил қилаётганда ҳар бир метал турини алохида эътиборга олиб, унинг бозор коньюктураси алохида ўрганилади.
Мисол тариқасида, пўлатни конъюнктурасини таҳлил қиладиган бўлса жаҳон бўйича қора металл парчасини истеъмоли пўлат ишлаб чиқаришда деярли 6 фоизга пасайган ва 2022 йилда 610 млн. тоннани ташкил этган (2021 йилда – 654 млн. тонна). 2021 йилда пўлатни ишлаб чиқаришда қора металл парчалари 32 фозини ташкил этган. Шулардан қора металл парчаларини истеъмол қилишда йирик давлатлардан бири – Хитой 225 млн. тонна ташкил этади ва ўтган йилга нисбатан ушбу кўрсаткич 1 фоизга камайган, Европа Иттифоқида – 78 млн. тонна ташкил этган ва ўтган йилга нисбатан ишлаб чиқариш ҳажми 11 фоизга пасайган, АҚШ – 55 млн. тонна ва ўтган йилга нисбатан 7 фоизга пасайган (2-расм).
2-Расм

2022 йили пўлат ишлаб чиқаришдаги темир қолдиқларининг улуши ўтган йилнинг шу даврига нисбатан кам ўзгарди ва 2021 йилдаги 226 миллион тоннага нисбатан 225 миллион тоннани ташкил этди.
Бундан ташқари, Хитойда хом пўлат ишлаб чиқариш йилига 2 фоизга камайди, 2021 йилдаги 1033 миллион тоннадан 2022 йилда 1013 миллион тоннагача, бу ҳам умумий чиқиндилардан фойдаланишнинг камайишига олиб келди.
Сўнгги 10 йилларда глобал хом пўлат ишлаб чиқариш ҳажми ўсиш сурати кузатилди - 1,435 млн. тоннадан 1,878 млн. тоннагача. Лекин ишлаб чиқариш ҳажми ўсишига қарамасдан чиқиндилар улуши барқарор тенденцияни сақлаб қолганини кўрсатмоқда (3-расм).