Mustaqil ishi mavzu: korxona pul fondlarining shakllanishi va taqsimlanishi hisobi

chiqarishga o’tish va uning rivojlanishi
Ijtimoiy xo’jalik yuritishnig ikki shakli mavjud. Birinchisi, natural ishlab chiqarish xo’jalik yuritishning bu shaklining mazmuni shundan iboratki, yaratilgan barcha mahsulotlar ishlab chiqaruvchilarning o’z ehtiyojlari uchun sarf qilingan. Natural xo’jalik avvalo ibtidoiy jamoada, keyinchalik patriarxal dehqon xo’jaligi, feodal pomestyalarida amal qilingan. Xo’jalik yuritishning bu shakli barcha iqtisodiy jarayonlarni bir xo’jalik doirasida qatiy cheklab qo’yadi, tashqi iqtisodiy aloqalarga imkoniyat berilmaydi, ishchi kuchi shu xo’jalik doirasida faoliyat ko’rsatadi. Ishlab chiqarish maqsadlarini nihoyatda cheklab, ishlab chiqarish hajmi jihatdan juda oz va turi jihatidan kam xil bo’lgan ehtiyojlarini qondirishga bo’ysundirilgan. Natural ishlab chiqarish o’rnini asta sekinlik bilan tovar ishlab chiqarish egallagan.
Tovar xo’jaligini shakllanishi va rivojlanishi natijasida ishlab chiqarilgan mahsulotlar ishlab chiqaruvchilaning o’zlarini iste‘moli uchun emas, balki bozorda sotish uchun mo’ljallangan bo’ladi.
Natural va tovar xo’jaliklarining bir-biridan farqini quyidagicha ifodalash mumkin.

№	Asosiy jihatlar	Natural xo’jalik	Tovar xo’jaligi
1.	Moddiy ne‘matlarni ishlab chiqarish maqsadi.	SHaxsiy ehtiyojlarni qondirishda foydalanish	Boshqa tovarlarga ayirboshlash, bozorda oldi-sotdi qilish
2.	Ishlab chiqariladigan mahsulot tarkibining aniqlanishi	Ehtiyojlar va imkoniyatlardan kelib chiqqan holda oldindan aniqlanadi.	Bozordagi muayyan talab va ishlab chiqarishning xususiy manfaati asosida aniqlanadi.
3.	Iste‘molchini o’ziga jalb etish uchun kurash	Bunday kurash mavjud emas	Bunday kurash mavjud va tovar xo’jaligining rivojlanishi bilan kuchayib beradi.
4.	Ishlab chiqarilgan mahsulotning iste‘mol qilinishini darajasi	Barcha ishlab chiqarilgan mahsulotlar to’laligicha iste‘mol qilinadi.	Ishlab chiqarilgan mahsulotlar ayrim turlari va qismlarining sotilmay qolishi, ya‘ni iste‘mol qilinmasligi.
5.	Ishlab chiqarish jarayonida ishchi kuchining ishtirok etish tamomillari	Ishlab jarayonida faqat o’zining va oila a‘zolarining ishchi kuchidan foydalaniladi.	Ishlab chiqarish jarayonida yollanma ishchi kuchidan ham foydalanish mumkin.

Tovar xo’jaligida mehnat taqsimoti chuqurlashadi, mehnat unumdorligi yuqori bo’ladi, ishlab chiqaruvchilar ishlab chiqarishning u yoki bu turiga ixtisoslashib boradilar, xususiy mulkka ustuvorlik beriladi, ishlab chiqaruvchilar bilan iste‘molchilar o’rtasidagi iqtisodiy aloqalar tovar ayirboshlash asosida vujudga keladi, vaqt va moddiy resurslar tejaladi, tovarlarni ayirboshlashda ishtirok etuvchilarni bir-birlariga bog’liqligi kuchayadi.
Tovar xo’jaligini rivojlanishi jamiyat iqtisodiyotining barcha tomonlarini qamrab oladi.
Xullas, tovar xo’jaligining vujudga kelishi va amal qilishining ijtimoiy-iqtisodiy asoslarini quyidagilar tashkil etadi:
1. Ijtimoiy mehnat taqsimoti va uni turlarini ko’payishi va kengayishi;
2. Ishlab chiqarishni ixtisosilashuvi;
3. Ishlab chiqaruvchilarning iqtisodiy jihatdan alohidalashuvi, mehnat natijalarini o’zlari tasarruf etishlari.
Tovar ishlab chiqarish natural xo’jaligining rivojlanishi, mahsulotlar turi va miqdorini ko’payishi natijasida paydo bo’ldi deyish mumkin.
Tovar xo’jaligining mohiyatini keng ma‘noda tushunish uchun uning xususiyatlarini o’rganmoq zarur.