Mustaqili sh I mavzu: risk va qaytimning mohiyati va baholanishi

- Inflatsion;
- Deflatsion;
- Valuta;
- Likvidlilik.
Sarmoyalarni qo’yish bilan bog’liq bo’lgan risklar:
- Daromadlarni pasayish riskidir.
Daromadlarni pasayish riski quyidagilardan iborat:
- Foiz riski;

• Kredit riski.

Foiz riski – tijorat banklari,kredit muassasalari,investitsion institutlar tomonidan jalb qilingan mablag’lari bo’yicha to’layotgan foizlarining taqdim etilayotgan kreditlar bo’yicha foiz stavkalaridan ko’tarilib ketishi natijasidagi yo’qotishlar xavfidir.
Kredit riski – qarz oluvchi tomonidan asosiy qarzini va tegishli foizlarini to’lamaslik xavfidir.Kreditlar bevosita yo’qotish risklariga ham bo’linadi.
Moliyaviy risklar – birja riski,selektiv risk,bankrotlik riski va kredit riskiga bo’linadi.

Qaytim – bu ko’pgina xorijiy mamlakatlarda tovar va xizmatlar uchun to’lovlar amalga oshirilganda,kichik pullar va tangardan qaytim qaytarishda keng foydalanilgan.
Asosan kichik qiymatdagi pul belgilari tanga ko’rinishida muomalaga chiqarilgan.
Ma’lumotlarga ko’ra,2018-yilda yangi ko’rinishdagi va oldingi tangalarga nisbatan yengilroq,ixchamroq ko’rinishda 50,100,200 va 500 so’mlik tangalardan keng foydalanilgan.
2018-yilda 8,3 milliard so’mlik,2019-yilda 12,5 milliard so’mlik,2020-yilda 17,1 milliard so’mlik tangalar muomalaga chiqarilgan.
Ayrim savdo shahobchalari orqali aholiga qaytim qaytarish uchun tangalar va kichik pullarning mavjud bo’lmay qolishi yoki qaytim o’rniga kam baholi tovarlar,masalan,gugurt berilishi tadbirkor uchun foydali hisoblanadi.Shuning uchun buni tanga yetishmovchiligi sifatida baholanishi noto’g’ri bo’lib,avvalo,aholiga savdo faoliyatini amalga oshiruvchi tadbirkorlarning o’zlari qaytim qaytarish uchun yetarli tanga va kichik pullarga ega bo’lishi lozim.
Investitsiya takliflarini davlat investitsiya dasturiga kiritishda va loyihalarning tanlovini tashkil etishda,odatda,har bir sektor doirasida davlat ustuvorligiga,texnik jihatlariga va moliyaviy qaytimga birinchi o’rinda e’tibor beriladi.
Xalqaro amaliyotda qaytimlar orasidagi nisbat bo’yicha turli xil kategoriyalarga tarkiblanadi:

• Aksiyalar bo’yicha dividend qaytimi depozit foizidan 20% oshganda,korxonaning investitsion jozibadorligi eng yuqori deb baholanadi;
• Aksiyalar bo’yicha dividend qaytimi depozit foizidan 20% kamayganda,korxonaning investitsion jozibadorligi eng past deb baholanadi;
• Aksiyalar bo’yicha dividend qaytimi depozit foiziga yetmagan hollarda,korxonaning investitsion jozibadorligi yo’q deb baholanadi.

Moliyaviy tahlilning asosiy jihatlari,ya’ni investitsiya qarorlarining asosiy mezonlari,qaytimlarni baholash va rejalashtirish,shuningdek risk va noaniqliklar tahlil qilinadi.Undan keyin xarajatlar tahlili,xo’jalik faoliyati tamoyillari,investitsiyalarni baholash,moliyalashtirish,moliyaviy ko’rsatkichlar,moliyaviy samaradorlik,moliyaviy tahlil va loyihani baholash jarayonlari ko’rib chiqiladi.
E ‘ T I B O R I N G I Z
U CH U N
R A H M A T