Mutaxassislik terminlarining uch tilli lug’atini tuzish. 1-mavzu: kirish. Pedagogning kasbiy nutqi kasbiy madaniyatning tarkibiy qismi sifatida reja

Shartnoma tuzilganidan soʻng unga oʻzgartirish kiritish mumkinmi?
Agar Siz shartnomani imzolaganingizdan soʻng unga biror bir shartni kiritish lozim deb hisoblasangiz, buni tuzilgan shartnomaga qoʻshimcha kiritish, yaʼni qoʻshimcha kelishuv tuzish orqali amalga oshirishingiz mumkin.
Yakun sifatida bir qator jihatlarga eʼtibor qaratish lozim boʻladi: shartnoma tuzmoqchi boʻlsangiz, avvalo, bu boradagi shartnomalar namunalarini oʻrganishdan boshlang;
shartnomaning qonunchilik hujjatlari talablariga muvofiqligini taʼminlash uchun yuristlardan uni huquqiy ekspertizadan oʻtkazib berishlarini iltimos qiling;
shartnoma tuzilganidan soʻng uning haqiqiy emasligiga olib keladigan xato va kamchiliklar aniqlangan taqdirda, shartnomani qoʻshimcha kelishuv bilan tuzating.

24-mavzu: Farmoyish hujjatlari.
1. Farmoyish hujjatlarining turlari, xususiyatlari.
2. Buyruq, farmoyish, ko`rsatmalar bilan tanishish.
3. Institut faoliyatiga va talabaning tahsil olish jarayoniga oid farmoyish hujjatlari bilan ishlash.
Farmoyish — boshqaruvga doir huquqiy hujjat; konstitutsiyaviy huquqda davlat boshligʻi va ijro etuvchi hokimiyat organlari tomonidan vakolatlari doirasida chiqariladi. Ijro etuvchi hokimiyat organining tez hal qilinishi kerak boʻlgan va boshqa joriy masalalarga oid karori F. shaklida chiqariladi. Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 94moddasida koʻrsatilishicha, Prezident konstitutsiyaga va qonunlarga asoslanib hamda ularni ijro etish yuzasidan respublikaning butun hududida majburiy kuchga ega boʻlgan farmonlar, qarorlar va F.lar chiqaradi. "Vazirlar Mahkamasi amaldagi qonunlarga muvofiq, Oʻzbekiston Respublikasi hududidagi barcha organlar, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fukarolar tomonidan bajarilishi majburiy boʻlgan qarorlar va F.lar chiqaradi" (Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, 98modda). Shuningdek, Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi Spikeri va Senat Raisi F.lar chiqarishi Konstitutsiyada koʻzda tutilgan.
Bundan tashqari, muassasa rahbarining yakka uzi tomonidan chikariladigan huquqiy hujjatlar ham F. hisoblanadi. F. mansabdor shaxslarning muayyan aniq doirasiga moʻljallanib, uning amal qilish va bajarilish muddati belgilangan boʻladi.
Farmoyish hujjatlari asosan tashkilot rahbarining buyruq, ko’rsatma, farmoyishlari asosida yuzaga keladi.Mazkur huquqiy hujjat muayyan muassasa oldida turgan asosiy va kundalik vazifalarni hal qilish maqsadida qo’llaniladi.
2. Buyruq, ko’rsatma va farmoyish hujjatlari haqida nimalarni bilasiz?
Buyruq loyihasi mutaxassislar tomonidan tayyorlanadi, bosh yoki etakchi mutaxassislar, huquq maslahatchisi, bosh buxgalter bilan kelishiladi. Huquq maslahatchisi buyruqni ko’rishda quyidagilarga e’tibor beradi: masalani buyruq bilan rasmiylashtirish maqsadga qanchalik to’g’ri kelishi; buyruq loyihasi amaldagi qonunlarga, hukumat qarorlariga qanchalik muvofiq kelishi; mazkur idoraning ilgari berilgan buyruqlariga mos kelishi.
Kadrlarning shaxsiy tarkibiga oid buyruq yoki individual buyruqlar biror xodim ishga qabul qilinganda yoki bo’shatilganda, boshqa bo’limga o’tkazilganda, shuningdek muayyan xodim mukofotlanganda mehnat ta’tiliga chiqqanda va shu kabi hollarda beriladi.
Buyruq
Davlat boshqaruv organi rahbarlarining yakka hokimligiga asoslangan huquqiy hujjat, muayyan muassasa oldida turgan asosiy va kundalik vazifalarni hal qilish maqsadida qo‘llanadi. Asosiy faoliyatga oid buyruqlar ishni tashkil qilish, muassasa yoki uning bo’limlari faoliyatini tartibga solishda qo’llanadi. Ularda, odatda, yuqori tashkilotlardan kelgan ko‘rsatmaviy hujjatlar xodimlarga yetkaziladi, bularning yuzasidan aniq tadbir-choralar belgilanadi, ma’sul shaxslar va bajarish muddati tayinlanadi.
Buyruqning asosiy matni asoslovchi (kirish) va farmoyish qismlaridan tarkib topadi. Buyruqning farmoyish qismi yangi satrdan, bosh harflar bilan yoziladigan «Buyuraman» so’zi bilan boshlanadi. SHu so’zdan so’ng ikki nuqta qo’yilib, yangi satrdan farmoyishlar beriladi. Amaliyotda asosiy faoliyatga oid buyruqlardan ko’chirma tayyorlashga ehtiyoj tug’iladi. Hujjatdan ko’chirma asl hujjatning muayyan bir qismidir. Buyruqdan ko’chirma, odatda, blankaga yozilib, tasdiqlab beriladi: «Asliga to’g’ri» so’zi bilan kotib (yoki buyruqdan ko’chirma beruvchi shaxs) imzo chekadi.
Buyruq qanday qismlardan tashkil topadi?
Buyruqning asosiy zaruriy qismlari:
1.Gerb, muassasaning ramziy belgisi.
2.Vazirlik va boshqarma nomi.
3.Muassasa xos raqami.
4.Hujjat shaklining xos raqami.
5.Muassasa nomi.
6.Sarlavhasi (mazmunan kelib chiqib nomlanadi).
7.Sanasi.
8.Raqami.
9.Buyruq chiqqan joy nomi.
10.Hujjatning nomi.
11.Buyruq matni.
12.Rahbar yoki o’rinbosar imzosi.
Kadrlarning shaxsiy tarkibiga oid buyruqlar maxsus bosma ish qog’ozlari bo’lmagan taqdirda oddiy buyruq qog’oziga ham yoziladi. U holda buyruq boshiga “kadrlar shaxsiy tarkibiga oid” deb yozib qo’yish kerak. Buyruq sarlavhalari: “Ishga qabul qilish haqida buyruq”, “Boshqa ishga o’tkazish haqida buyruq”, ”Ishdan bo’shatish haqida buyruq”, ”Mehnat ta’tili berish haqida buyruq”, ”Rag’batlantirish haqida buyruq” va hokazo.
Bunday buyruqlarda kirish qismi bo’lmasligi mumkin. Farmoyish qismida, odatda, bandlar, paragraflar bo’ladi. Buyruq qismidagi «QABUL QILINSIN», «TAYINLANSIN», «O’TKAZILSIN», «TASHAKKUR BILDIRILSIN», «BO’SHATILSIN» kabi fe’llar bosh harf bilan yoziladi. Familiya ham bosh harf bilan, ismi va ota ismi esa matndagi oddiy harflar bilan yoziladi.
Ba’zi buyruqlarda shu buyruq munosabati bilan ilgarigi joriy buyruq yoki boshqa xil hujjat bekor qilinganligi ham ko’rsatib o’tiladi.
Muassasalarda odatda, xodimga yoki boshqa xususiy shaxsga muayyan buyruqdan ko’chirma berishga to’g’ri keladi.
Zaruriy qismlari:
1.Muassasa nomi.
2.Hujjat nomi.
3.Sanasi.
4.Raqami.
5.Joyi.
6.Sarlavhasi.
7.Matni (asoslovchi qismi, ”BUYURAMAN” so’zi, farmoyish qismidan kerakli bandi).
8.Imzo chekkan shaxs familiyasi (yoniga “imzo” degan so’z yoziladi).
9.Tasdiqlash belgisi. Buyruqdan ko’chirma, odatda, xos ish qog’oziga yozilib, tasdiqlab
beriladi: «Asliga to’g’ri» so’zi bilan kotib (yoki buyruqdan ko’chirma beruvchi shaxs) imzo chekadi.