Muxammadjonova g. M., Hamdamova n. A. Enzimologiya

 
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar: 
1. Amilaza fermentining klassifikasiyasi qanday? 
3. Amilaza yetishmasligi sababli yuzaga keladigan kasalliklar qaysilar? 
4. Ushbu fermentning o`rganilish tarixi ketma-ketligi qanday? 
5. Amilaza fermentining ta`sir mexanizmi qanday? 
6. Amilaza qonda ortib ketsa qanday belgilar yuzaga keladi? 
7. Amilaza yetishmovchiligiga asosiy sabablarni sanab o`ting? 
8. Odam organizmining qaysi qismida amilaza fermenti sintezlanadi? 
 
2.9 Bax va oparin metodi bo’yicha katalaza aktivligini aniqlash 
Katalaza - bu kislorod ta'sirida bo'lgan deyarli barcha tirik 
organizmlarda (bakteriyalar, o'simliklar va hayvonlar kabi) keng tarqalgan 
ferment bo'lib, u vodorod peroksidining suv va kislorodga parchalanishini 
kataliz qiladi. Bu hujayrani kislorodning faol shakllari-
reactive oxygen 
species
(ROS) tomonidan oksidlanish shikastlanishidan himoya qilishda 
juda muhim ferment. Bitta katalaza molekulasi har soniyada millionlab 
vodorod peroksid molekulalarini suv va kislorodga aylantirishi mumkin. 
Katalaza-har biri 500 ta aminokislotadan ortiq bo'lgan to'rtta polipeptid 
zanjirining tetrameri. Uning tarkibida fermentning vodorod peroksid bilan 
reaksiyaga kirishishiga imkon beradigan to'rtta temirni o'z ichiga olgan gem 
guruhlari mavjud. Inson katalazasi uchun optimal pH qiymati taxminan 7 ni 

---

142 
tashkil etadi: reaksiya tezligi pH 6.8 va 7.5 orasida sezilarli darajada 
o'zgarmaydi. Boshqa katalazalar uchun pH optimalligi turga qarab 4 dan 11 
gacha o'zgarib turadi. Optimal harorat ham turlarga qarab farq qiladi. 
1818 yilda H
2
O
2
(vodorod peroksid) ni kashf etgan Lui Jak Tenard 
uning parchalanishi noma'lum moddadan kelib chiqqan deb taxmin qiladi. 
1900 yilda Oskar Lyov unga birinchi bo'lib katalaza nomini bergan va 
ko'plab o'simlik va hayvonlarda topgan. 1937 yilda qoramol jigaridan 
katalazani Jeyms B. Sumner va Aleksandr Douning kristallashtirdi va 
molekulyar og'irligi 1938 yilda topildi. Sigir katalazasining aminokislota 
ketma-ketligi 1969 yilda va uch o'lchovli tuzilishi 1981 yilda aniqlangan. 
H
2
O
2
+ Fe(III)-E → H
2
O + O=Fe(IV)-E(+) 
H
2
O
2
+ O=Fe(IV)-E(+) → H
2
O + Fe(III)-E + O
2
Katalaza fermenti (H
2
O
2 
: H
2
O
2
) oksidoreduktaza KF – 1.11.1.6 
tarkibida gem bor fermentlar guruhiga kirib, molekulasida 4 ta Fe, ya’ni 4 ta 
gem boʻladi. Molekulyar massasi 225000 – 250000. Bu fermentning eng 
xarakterli funksiyasi vodorod perksidning parchalanishini nihoyat darajada 
tezlashtirishidadir: 
H
2
O
2
+ H
2
O
2
= 2 H
2
O
+ O
2
Katalaza fermenti, hujayra nafas olishida paydo boʻladigan va tirik hujayra 
uchun zaharli mahsulot – vodorod peroksidni parchalashga xizmat qiladi. 
Katalaza barcha oʻsimliklarda, ko’pchilik aerob bakteriyalarda va hayvonlar 
organizmida topilgan.
Katalazaning aktivligini aniqlash bu fermentni ma’lum miqdordagi 
H
2
O
2
bilan inkubatsiya qilganda parchalanmay qolgan vodorod peroksidini 
KMnO
4
bilan titrlab aniqlashga asoslangan: 
5H
2
O
2
+ 2 KMnO
4
+ 4 H
2
SO
4
→ 2KHSO
4 
+ 2MnSO
4
+ 8H
2
O + 5O