N. I. Sodiqova, E. A. Korniyenko, M. D. Xoshimxodjayeva

Kompyuterning tashqi xotirasi. ShK ning tashqi xotirasi diskli axborot jamlagichlarni, ya’ni qattiq diskga (vinchesterga) joylashtirilgan jamlagich va yumshoq magnitli disklardagi jamlagichlarni anglatadi.

Qattiq disklarning diametri ko‘pincha 3,5 dyuymgacha (89 mm), axborot sig‘imi esa o‘nlab Gbaytgacha bo‘ladi, yumshoq disklar ham shunday o‘lchamga ega, biroq hajmi Mbayt birliklaridan oshmaydi.

Disk yurituvchining tezligi bir tomondan axborotni yozish va o‘qish tezligi bilan belgilansa, ikkinchi tomondan magnitli yozuv moslamasini kerakli holatga o‘rnatish vaqti bilan belgilanadi.

Hozirgi vaqtda vinchesterlar uchun ikkita standart interfeys eng ko‘p tarqalgan:

• 
  IDE (Integrated Drive Electronics), almashish tezligi 133 Mbayt/s gacha bo‘lgan ShK diskli jamlagichlari uchun interfeys;
  
• 
  SCSI (Small Computer System Interface), almashish tezligi 320 Mbayt/s gacha bo‘lgan skaner va disk yurituvchi (qo‘shimcha kengaytirish platasi bilan) uchun interfeys.
  

Disklar bilan almashish tezligini oshirish uchun (TXQdagi singari) keshlash keng qo‘llaniladi.

Yangi, zamonaviy kompyuterlarda to‘plangan yo‘lakchalar o‘rniga yuza qismida birgina spiral yo‘lakcha qo‘llaniladigan optik kompakt diskli diskyurituvchilardan (CD-ROM) foyda- lanish standart bo‘lgan.

Axborotni o‘qish uchun kompyuterning disk yurituvchi qurilmasiga joylashtirilgan ixcham lazer qo‘llaniladi. Disklar 3,5; 4,72; 5,25 dyuym diametrga ega bo‘lib, hajmi 250 Mbaytdan 1,5 Gbaytgacha bo‘ladi. Kompakt disklar bilan axborot almashinish tezligi 2,4 Mbayt/s dan 3,6 Mbayt/s gachani tashkil etadi. IDE va SCSI interfeyslardan foydalaniladi.

Kompakt disklarga tovushli va tasvirli axborotlar ham yozi- lishi mumkin. Birmartali va ko‘pmartali qayta yoziluvchi disklar mavjud.

Tashqi xotira qurilmalari shinaga muvofiq adapterlar orqali ulanadi.

Taymer - mashina ichidagi haqiqiy vaqt elektron soati bo‘lib, zaruriyat tug‘ilganda avtomatik ravishda joriy vaqtni (yil, oy, soat, sekund va sekundning ulushi) ko‘rsatishni ta’min- laydi. Taymer alohida ta’minot manbayiga, ya’ni akkumulatorga ulanadi va kompyuter elektr tarmog‘idan uzilganida ham ish- lashni davom ettiradi.