N I z o m I y n o m I d a g I t o s h k e n t d a V l a t p e d a g o g I k a u n I v e r s I t e t I m a m a s o L i j u m a b o y e V
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Xullas, fashist yovlam i Tor-mor etib batamom So *ngra
- Hay, janubga uchgan qush, Kel, yonimga bir pas tush! Qizlarimga x a t beray, Andijonga qarab uch!
- Ochildimi boychechak, E ndi har yon gul demak, Chunki bahor elchisi — Shu mitti
- YomgHr yog‘aloq, Yam-yashil o ‘tloq, Endi ekinlar Chiqarar quloq... Yom gïr tinganda
- M ilt etib chiqdi quyosh, Dedi: — Dostlar, qish odosh. Korsak y o (q qora bulut, Er yu zi ko (k gilam — o
- Keldi k o ‘klam kabi soz, Bizlar sevgan issiq yoz.
- Ekin o ‘sdi yerlarda, Bug ‘doy pishdi qirlarda... Poliz to ‘la bodring, Bogbon, tez uzib bering!
- Quyosh tushar taptidan, Qo ‘rqib qishning aftidan. Sarg ‘ayadi ko ‘katlar, Barg to ‘kadi daraxtlar.
- Dala-tishda tindi ish, Keldi mehmon bo ‘lib qish. Qish emas, и — qorbobo, Sovg‘alari bor bobo...
- K o ‘k chirogH oy so ‘ndi, Barglarga shabnam qo ‘ndi. Tong oqarar ohista, Turar sakrab Shohista
- So ‘ngra pochtaga bordi, Dadasiga yubordi. Dadasi botir jangchi, Shohistaning quvonchi.
- Bog‘da uchar ninachi, Gulni quchar ninachi. Shisha kabi ko ‘z i bor, Yum-yumaloq yu zi bor. Yozganda ikki qanot
- Buksangiz qayrilaman, Oyoqdan ayrilaman. Mayli, o yn a n g erta-kech, Lekin ozor bermang hech.
- Ko ‘klam da o ‘tlagan Eshak, h oy eshak! Tikanni oyog imdan Olib ye, tentak!
- Mushuk, tuîki — arrakash, Boshqaiar ham mehnatkash. Yalqovdan chiqmas foyda. Dam olar salqin joyda.
- Baxtiyor qildi mehnat, Mehnat ekan, — der, -rohat!
- Dafiari ochiq-sochiq, Qolgan vazifa chala. Soat yurar: chiq-chiq-chiq, Yechilmagan masala.
- Yana jaranglab soat, Toqqizga zang uradi. « Ivirsiqjon» betoqat — Endi shoshib turadi.
Qancha yosh bolalami,
Bolaiik bo'stonida Ochilgan lolalami Halok etgan peslardan— Shu ja llo d fashistlardan Jon uchun jo n olaman, www.ziyouz.com kutubxonasi Qon uchun qon olaman. Xullas, fashist yovlam i Tor-mor etib batamom So *ngra, jigarbandlarim, Yoningizga qaytaman!. S h o ir h is -h a y a jo n n i o s h iris h d a x a lq o g ‘zaki ijo d id a n o ‘r in li foydalangan: Hay, janubga uchgan qush, Kel, yonimga bir pas tush! Qizlarimga x a t beray, Andijonga qarab uch! S h o im in g «Sog‘inchIi salom* sh e 'rib o la la m i Vatanga, u n ijo n -d ilid an sevuvchi va m ehrib on otaga m uhabbat, dushm anga la 'n a t-n a fra t ruhida tarbiyalashda k atta taibiyaviy aham iyatga egadir. P ed ag o g -m u rab b iy va ja n g c h i-sh o ir S ulton J o ‘ra o ‘zbek b o lalar adabiyotining xazinasiga o 'zining a n a shunday qim m atbaho asarían bilan m unosib hissa q o ‘shgan. www.ziyouz.com kutubxonasi SHÜKUR SA’DULLA (1912-1972) Shukur Sa’dulla kichkintoylaiga katta estetik shavq-zavq bag'ishlaydigan zabardast she’rlari, yosh kitobxonni yaxshilikka o ‘rgatuvchi ertak—dostonlari, a’lo o ‘qishga, davrimizga munosib kishilar bo‘lib kamol topishga da’vat etuvchi badiiy pishiq hikoyalari, o ‘tmish ham da davrim iz bolalari hayotidan olib yozilgan pesalari, yosh qalblam i larzaga soluvchi qissalari bilan ham m a yoshdagi bolalam ing qadrdon va suyukli yozuvchisi b o ‘lib qoldi. Shukur Sa’dulla 1912 yilning yanvarida Jizzax shahrida xizmatchi oilasida dunyoga keldi, boshlang‘ich m a’lum otni o na shahridagi N arim onov nom li maktabda oldi. 1924 yilda Sam arqand pedagogika bilim yurtida tahsil ko‘rdi, so‘ngra Alisher N avoiy nom idagi 0 ‘zbekiston davlat universitetida o ‘qidi. Sh. Sa’dulla 1931 yildan to umrining oxirigacha turli nashriyotlarda m uharrir, b o ‘lim boshlig‘i, b osh m u h arrir o ‘rinbosari, b o s h m u harrir, d ire k to r vazifalarida m ehnat qilib, bolalar uchun adabiy-badiiy kitoblar nashr etishga o'zining barakali hissasini qo ‘shdi. Sh. Sa’dullaning birinchi she’rlar to ‘plam i 1932 yilda «Hayqiriq» nom i bilan bosilib chiqdi. «Hayqiriq»ning m aydonga kelishi shoir ijodida ju d a katta voqea b o ‘ldi. Adabiy jam oatchilikning bu kitob haqidagi fikr va m ulohazalari yanada chidam , qunt bilan ijod qilishga, o ‘z ustida ko ‘p ro q ishlashga, izlanishga, eng muhimi hayotni o ‘iganishga va shu asosda ijod etishga chorladi. Sh. Sa'dulla butun umri davom ida bunga amal qildi. Qirq yildan ortiqroq hayotini ijodga bag‘ishlagan san 'atk o m in g «Uch ayiq», «Ayyor chum chuq» (1935—1936), «Yoriltosh» (1939), «Ikki sandiq» (1942), «Sen n im a qilding?» (1942), «Shohista» (1944), «Shirin kun» (1946), « S h e 'rla r» (1955), « S h e 'r va ertaklar» (1957), «Pesalar» (1959), «Dastyor qiz» (1960), «Sening alboming» (1962), «Ozoda» (1969), «Komandim ing boshidan kechirganlari* (1962), «Kachal polvon» (1963, 1966, 1967, 1986), «Ism q o ‘y i l m a g a n xat», «Sening bayraming», «Mening aziz bolalarim» va boshqa kitoblari bosilib chiqdi. D ram aturg S hukur Sa’dullaning «Y oriltosh*, «Gulxan», «B izning bog‘chamiz*, «D alada bayram*, «Vatan ishqi* (dram aturg 3. Fatxullin bilan hamkorlikda yozilgan), «Ikki bilakuzuk», «Zubayda», «Afsona yaratgan qiz» pesalarini tom oshabinlar yaxshi bilishadi. Q uvnoq va jo ‘shqin asarlar kuychisi b o ‘lgan S h uk ur Sa’dulla o ‘zining ju d a ko‘p she’r, q o ‘shiq, ertak, ertak-dosto n, pesalarini kichik m aktab yoshidagi bolalarga bag‘ishlagan. Shukur Sa’dulla tabiat kuychisi sifatida e ’zozlanadi. Shoir so‘iim bahom i ko‘pgina she’rlarida qalamga olib, ayniqsa, kichik m aktab yoshidagi bolalam i hayot bilan tanishtiradi, ularda olam ni tushunish qobiliyatlarini o ‘stiradi. www.ziyouz.com kutubxonasi O datda, boychechak juda erta ochiladi. U qor erib-erimasidanoq ko‘zga tashlanadi. B uni k o ‘rgan odam lar «Ha, b ahor yaqinlashib qolibdi», deydilar. Shoir «B oychechak» asarida xuddi shu fikm i Io‘n da qilib chizib beradi: Ochildimi boychechak, E ndi har yon gul demak, Chunki bahor elchisi — Shu mitti gul — boychechak. A lbatta, b o y c h e c h a k paydo b o ‘lganidan keyin b ah or boshlanad i, yomg‘ir ustiga y o m g ‘ir yog‘adi. Yomg‘ir tabiat husniga husn q o ‘shadi, odam lar ruhini k o ‘taradi. Shukur Sa’dulla «Yomg‘ir yog‘aloq» sh e’rida bahor yom g‘iriga m u habbat bilan m unosabatda bo ‘ladi. Bu yom g‘ir o n a- tabiatni gulga bu rk ash i bilan birga ekin-tikinlar uchun ham koni foyda ekanligini yosh k itobxon qalbiga yetib boradigan darajada quvnoq va sh o ‘x misralarda yaratadi: YomgHr yog‘aloq, Yam-yashil o ‘tloq, Endi ekinlar Chiqarar quloq... Yom gïr tinganda, Chiqar kamalak, Yomgïrdan foyda Maysaga, donga Yurt serob bo lar, Oq bug*doy, donga. S huk ur S a ’d u lla «T o‘rt fasl» sh e’rid a yil fasllarining o ‘ziga xos xususiyatlarini xarakterli detallar yordam ida yoritadi. U lam ing jozibasi, tabiatga alohida ko‘rk bag‘ishlashi, insonlar qalbiga ta ’siri xususida bolalarbop xulosalar chiqarad i. S he’rda b a h o r fasli shunday tasvirlanadi: M ilt etib chiqdi quyosh, Dedi: — Do'stlar, qish odosh. Ko'rsak y o (q qora bulut, Er yu zi ko (k gilam — o Shukur Sa’dulla bahom i yaratuvchi, insonlaiga estetik zavq va mehnat in’om etgan fasl deb ta’riflagach, ko‘rkam yoz fasli bilan bolalami tanishtirishga o‘tadi. Yoz kelishi bilan xurcand bo‘lgan bolalaming sevinchini shoir shunday ifoda etadi: www.ziyouz.com kutubxonasi Keldi k o ‘klam kabi soz, Bizlar sevgan issiq yoz. S h o ir V atanim izning boyligiga boylik q o ‘s h g a n , m eh n atk a sh la r dasturxonini bezovchi n o z -n e ’m atlam i vujudga k eltirg an , <*to‘qson xil m evalam i pishirib», «yangi dunyolar ochgan* kishilam i z o ‘r muhabbat bilan ajoyib m isralarda ulug‘laydi: Ekin o ‘sdi yerlarda, Bug ‘doy pishdi qirlarda... Poliz to ‘la bodring, Bog'bon, tez uzib bering! — Sabr qiling siz andek, So y ib beray handalak. Shukur Sa’dulla yoz faslini ulug‘lash bilan kuzn in g h am o ‘ziga xos fazilatlarga to ‘laligini tabiatning oltin davri deb t a ’riflaydi, kuz faslining o ‘ziga xosligini obrazli tasvirlar orqali ochadi: Quyosh tushar taptidan, Qo ‘rqib qishning aftidan. Sarg ‘ayadi ko ‘katlar, Barg to ‘kadi daraxtlar. Hosil y ig ‘ib oiinar, Qishga zamin solinar. Shoir qish faslining ham o ‘ziga xos chiroyli gashti borligini, kishilarda zavq-shavq uyg‘otishini link bo'yoqlarda ko‘rsatadi: Dala-tishda tindi ish, Keldi mehmon bo ‘lib qish. Qish emas, и — qorbobo, Sovg‘alari bor bobo... Xuddi yozday, bahorday — Iliq, kuzgi nahorday. Qor yog ‘ar, kecha-kunduz, Suv sovqotib kiygan muz. Shukur Sa’dulla ikkinchi jahon urushi davrida yanada barakali ijod etdi. «Sen nim a qilding?», «Ona va bola», «Shohista» to ‘plam larini nashr ettirdi. Bu davr shoir she’riyatida bolalar kutgan voqealar o ‘z aksini topganligini ko'ram iz. M avzu rang-barangligi shoiming fikrlash doirasi kengligidan, bolalam i jon - www.ziyouz.com kutubxonasi dilidan sevishidan, ona-Vatanga cheksiz mehr-muhabbatidan dalolat berib turibdi. Buni «Sen n im a qilding?», «Bizning qahram on», «Otliqlai>, «M ehm on qiz*, «Uning hikoyasi», «Yetim emassan», «Razvedkachi Kolya Kulikov», «Shohista» kabi asarían m isolida ochiq-oydin ko‘rishimiz mumkin. Bu sh e ’rlar ichida «Shohista» asan alohida ajralib turadi: K o ‘k chirogH oy so ‘ndi, Barglarga shabnam qo ‘ndi. Tong oqarar ohista, Turar sakrab Shohista, — m isralarida sh oir Shohista ismli jajji qizchaning m ehnatga m uhabbati, g‘ayrati, bo g ‘idagi uzum lam i qanchalik m ehr q o ‘yib parvarishlashi bilan biiga, uning frontda odam xo‘r yovlaiga qarshi kurash olib borayotgan otasiga bo'lgan m eh r-m u h ab b atin i badiiy b o ‘yoqlar bilan ifodalab beradi. Shohista asaldek to v lan ib pishgan uzum idan dadasiga sovg'a hozirlaydi: So ‘ngra pochtaga bordi, Dadasiga yubordi. Dadasi botir jangchi, Shohistaning quvonchi. S h uk ur S a’dulla «Egizak», «Sen m enga do‘st, m en senga do‘st», «Ulug‘ shahar» (tu rk u m ), «Hovlimizning bolalari» kabi qator she’rlarida d o ‘stlik g ‘oyalarini ilgari suradi. Sh. S a ’dulla «Tulki va g‘ozlar», «Lola va mushuk», «Jo‘jalar», «Bola va T urg‘un», «Y om g‘ir yog'aloq» kabi sh e’rlarida bolalar hayotidan xarakterli voqealar asosida yosh kitobxonni parranda, hashorat va hayvonlar dunyosi bilan tanishtiradi. Shoir har bir narsa va predmetning o ‘ziga xos xususiyatlarini bolalar u c h u n sodda va qiziqarli qilib tasvirlaydi. Bu jihatdan qaraydigan b o ‘lsak «N inachi» sh e’ri, m uhim tarbiyaviy aham iyat kasb etadi: Bog‘da uchar ninachi, Gulni quchar ninachi. Shisha kabi ko ‘z i bor, Yum-yumaloq yu zi bor. Yozganda ikki qanot Xuddi ko 4kda samolyot. S hoir bo lalar tarbiyasiga oid yana turli mavzularda she’rlar yozgan. Bu she’rlarda u bo lalar tabiati ko‘tarmaydigan quruq nasihatgo‘ylikdan qochadi. Inson tabiatiga xos bo‘Igan chinakam his va axloq qoidalarini bola hayotidagi www.ziyouz.com kutubxonasi oddiy voqealar asosida tashviq qiladi. «Kim yaxshi?» she'rida oilaning kenjatoyi D ildor oiladagi ham m a kishilarga b ir xilda m unosabatda bo'Iadi. D adasini ham , ayasini ham , buvisini h am , akasini ham bir xilda yaxshi k o ‘radi. Birortasini birov yomonlasa yigMab yuboradi. Bu she’ri bilan shoir boladagi oilaga bo‘lgan ilk muhabbatni va bolada gum anistik hislami tarbiyalaydi. S h o ir b o ia la r o ‘y in c h o q la ri v a u la rn in g b o la la r ta rb iy a s id a g i aham iyatini ham to ‘g‘ri tasaw ur qiladi. Bolaning «o‘zi yog‘och , y o li qil» toychoqqa m inib zavqlanishi h am , qizchaiam ing «Boialarga ovu nch oq » quyon qo‘g‘irchoqqa bo‘lgan m ehrini h am , ularning «B oshchasida shoxi bor, dum chasida oqi bor» echki bola bilan inoqligi va u bilan o ‘yn ashishini ham m aroqli tasvirlaydi. Bu tasvirda bola xarakteri va xususiyati ochiladi. Shu bilan birga shoir bolalam i o‘yinchoqlarga to ‘g ‘ri m unosabatda b o ‘lishga, u la rn i sin d irm a sd a n , b u z m a sd a n a sra sh g a c h a q ira d i. Bu ta rb iy a v iy chaqiriqning o ‘yinchoq tilidan bayon qilinishi esa s h e 'm in g t a 's i r kuchin i yana oshirgan. Buksangiz qayrilaman, Oyoqdan ayrilaman. Mayli, o yn a n g erta-kech, Lekin ozor bermang hech. S hukur Sa'dulla bolalaming o ‘ym m ashg'ulotlari haqida h am k o ‘pgina chiroyli, ta ’sirchan she'rlar yozgan. Bolalar o ‘yini bilan bog‘lang an asar bolalar uchun qimmatli asardir. Bu yerda shu narsani ham ta ’kidlab aytish kerakki, o ‘yinlar bola uchun jiddiy ishdir. «Tulki va g'ozlar» she’rid a birlan tulki, qolganlari g‘oz b o lib tulkiga tu tq ic h bcrmay undan kulib qochsalar, «M ehmondorchilik* she’rida qizchalar «g‘ivirlashib hovlida* tu t terib shinni pishiradilar va qo‘g‘irchoqlami ziyofat qiladilar. Q o‘g‘irchoqlar ziyofatga qaragancha tovuq va mushukni tak lif qiladilar. U lar ham m a yoqni to'zitib, to ‘kib ketadilar. Shu bilan «m ehm ondorchilik odosh» b o ‘ladi. Bu sh e ’rlarda shoim ing izlanishi, bolalajga m a ’qul o ‘yinlar o ‘ylab topishi va u n i bolaga moslab berishga intilishi ko‘rinib turibdi. Shu bilan birga, bu sh e ’rlam ing yana bir muvaffaqiyati shundaki, um um iylikdan, quruq ritorikad an uzoq bo‘lgan syujetli va voqeaband she’rlardir. M a’lumki, voqeabandlik ayniqsa, bolalar asari uchun muhim ahamiyatga ega. Bunday she’r bolani zeriktirmaydi. U xuddi hikoya yoki ertak kabi bola ongiga, xotirasiga oson singadi. 0 ‘zbek bolalar yozuvchilari ijodiga folkloming ta’sirini o ‘iganish xususida bolalaradabiyotining yirik vakili S hukur S a’dulla ijodida ham m u h im ahamiyat kasb etadi. Shukur Sa’dulla ijodining shakllanishi va takom illashivuda xalq badiiy ijodi m uhim bo‘ldi. Shukur Sa’dulla boshqa shoirlarga taqlid qilmaydi. U h a r b i r hayotiy faktga nisbatan ijodiy munosabatda b o ‘ladi, o‘zbek folklorining a n ’analaridan www.ziyouz.com kutubxonasi o ‘z ijodida unum li foydalanadi. Shu boisdanmi, shoir xalq og‘zaki ijodining m anbalari asosida yosh kitobxonlam ing didiga mos keladigan original asarlar yarata oigan. Shoir asarlaríning sodda, ravon, bola didiga m os usulda yozilganligi u la rd a xalq og‘zaki ijodining xilm a-xil badiiy priyom laridan unum li, ijodiy foydalanilganligidadir. F olklor asarlaridagi boy bo'yoqlar, yorqin obrazlar S h uku r Sa’dulla s h e ’rlariga alohida bir ko‘rkam lik bag‘ishladi va yosh o 'q uv ch ilar qalbini m aftu n etdi. Buni biz sh o im in g «U ch ayiq*, «Ayyor chum chuq», «Ari b ila n q a!d irg ‘och», «Ikki d o n ish m an d » , «Yalqov ay iq ch a » , « N o ‘xot polvon», «It o ‘ziga qanday qilib d o ‘st topdi» kabi ertaklarida yaqqol ko‘ramiz. B u asarlard a voqealar xalq ertak lari uslubida tasvirlanadi, predm etlar jo n lan tirilad i; tulki, b o 'ri, ill, echki, ot, bulbul, chu m chuq , ayiq kabilar tilg a kirib, odam lardek so‘zlashadi. Shoir jonivorlam i so‘zlatish orqali o ‘z niy atin i bolalarga yetkazadi. A sarlarda ayrim voqea va obrazlam ing folklor asarlaridagi kabi m ubolag‘ali tasvirlanishi uning realligini inkor etm aydi, ak sin ch a, bolalarda hayvonlarga nisbatan bo‘lgan qiziqishini uyg'otadi, u la rn in g ro m an tik tuyg‘u sin i jo n lan tirad i. Yosh k ito b x o n la r bu nday erta k lam i sevib o'qiydilar va u zo q vaqt yodda saqlaydilar. S h o ir asarlaríning qim m ati uning zavq bilan o ‘qilishidagina emas, balki asar m azm uniga m uhim tarbiyaviy masalalaming singdirilganligidadir. «Ayyor chum chuq» ertagida b ir chum chuqning oyog‘iga tikan kiradi. U dod-faryod ko'tarib beozorgini o ‘tlab yutean eshakning oldiga borib unga: Ko ‘klam da o ‘tlagan Eshak, h oy eshak! Tikanni oyog 'imdan Olib ye, tentak! d e b q o ‘pol m uom ala qiladi. Chirqillama! — der eshak, - Mening qom im to % Tikan menga ne kerak? Q o y , ishtaham y o ‘q. S hundan so‘ng chum chuqcha tinchgina yuigan bo‘ri, mergan, sichqon, o v c h i, kam pir va bolalam ing tinchligini buzadi. Binning ustidan ikkinchisiga arz qiladi. Bu ertak xalq og'zaki ijodidan foydalanib, bolalarbop xarakterda yozilgan sh e ’riy ertak b o ‘lib, u n in g kompozision tuzilishi qiziqarli, badiiy jih a td a n pishiq, bolalarga xos tilda ifodalangan. Ertakning tarbiyaviy ahamiyati k attad ir. S h oir ertak orqali b o lalam i chaqimchi va qo ‘pol b o ‘lmaslikka, har d o im to ‘g ‘ri so‘zli va odobli b o ‘lishga, birovlarga ozorberm aslikka chaqiradi. www.ziyouz.com kutubxonasi C h u m chuq obrazi orqali shoir birovlar kuchidan foydalanuvchi yalqov, ishyoqm as kishilar obrazini ochib beradi. S hoir ishyoqmaslik, shaxsiyatparastlik, jam oani m ensim aslik yom on o q ib atlarg a olib kelishini «Yalqov ayiqch a*n in g b o s h id a n k ech irg an sarguzashtlari orqali tasvirlaydi. D o ‘stlar yig‘ilib uy qurishm oqchi b o ‘lishadi. Lekin yalqov ayiq quloq solm aydi, chittak uni o ‘m id an tu rg ‘izolm aydi, u k u n u tu n d am olib uxlaydi. D o ‘stlar, «yangi, keng uy q u rish g a ish boshlaydilar». Mushuk, tuîki — arrakash, Boshqaiar ham mehnatkash. Yalqovdan chiqmas foyda. Dam olar salqin joyda. Shu yo‘sinda ish qizg‘in davom etadi, kunlar, o ylar o ‘tadi, nihoyat uy ham bitadi. Tayyorga-ayyor yalqov ayiqcha yalinib keladi. Lekin ishboshi ayiq un i haydab yuboradi, yalqov «ho‘n g -h o ‘ng* yig‘laydi, tavba qiladi. U ni o ‘rtaga olib tanbeh berishadi. Ayiqcha uy atrofini b o q q a aylantiradi, kunlar, oylar o ‘tib, yoz kelgach, o ‘z d o ‘stlarini bog‘ida yetishtirgan olm alar bilan m ehm on qiladi. Shoir yalqov ayiq tilidan s h e 'm i: Baxtiyor qildi mehnat, Mehnat ekan, — der, -rohat! deb yakunlaydi. Eitakning bosh qahram oni yalqov, kattalam ing maslahatiga quloq solmaydigan, m ehnat qilishni xohlam aydigan m a n m a n bolalam ing um um lashgantipik, allegorik obrazidir. Shoir bu obrazni yaratishdaertaklarga xos b o ‘rttirm a tasvirlar, y u m o ristik va d ram atik situ asiy alard an keng foydalanadi. Ertak yosh avlodni jam oatchilik va m ehnatsevarlik ruhida tarbiyalashda m uhim roi o ‘ynaydi. Shoir ijodiga nazar tashlasak, xalq og‘zaki ijodi nam unalarini, folklor syujeti va motivlarini olib, ulaiga ijodiy yondashgan holda yangi ijtimoiy mazmun bilan boyitib, qayta ishlab, xalqqa taqdim qilganligining guvohi bo ‘lamiz. Shukur Sa’dulla asarlaridagi m uhim xususiyat sh u k i, ularda majoziy obrazlar yordam ida didaktik fikrlar ifodalangan. Bu esa asam ing oson o ‘qilishini ta ’minlaydi. U lar bolalam ing psixologiyasiga m oslab yozilganligi bilan ham xarakterlidir. S hoir ijodida yum oristik sh e’rlar ham b ir talay: «Shalabbo», «Anqov», «Injiq», «Ivirsiq», «Bizning oyi» kabi asarlarida sh o ir dangasa, o ‘z ustida k o ‘p ishlamaydigan, o ‘qish, izianishni yoqtirm aydigan, injiq, ivirsiq bolalar ustidan qattiq kuladi: www.ziyouz.com kutubxonasi Dafiari ochiq-sochiq, Qolgan vazifa chala. Soat yurar: chiq-chiq-chiq, Yechilmagan masala. «Ivirsiq»da shoir o'yinqaroq, k u n bo‘yi koptok o ‘ynab, uyga berilgan vazifani bajarish, o ‘z vaqtida uyqu dan turish o'm iga qotib uxlab darsdan kech qolgan Siddiq ismli bolaning m aktab o ‘quvchilariga xos bo‘lm agan qiliqlarini fosh qiladi: Yana jaranglab soat, To'qqizga zang uradi. «Ivirsiqjon» betoqat — Endi shoshib turadi. S hukur S a’dulla xalq og'zaki ijodini sevgan va undan ijodiy foydalangan sho irlard an b in edi. U «N o‘xatpolvon», «Laqm a it», «Ayyor chum chuq*, «C hol b ilan b o ‘ri» kabi o 'n la b asarlarini ertaklar asosida yaratdi. Xalq ertaklarini j o ‘ngina she’rga solib q o ‘ya qolmadi. Balki unga ijodiy yondashdi. D avrim izga, bolalam ing istak-arm onlariga moslashtirdi. S h u k u r S a ’d u lla n in g « K o m a n d irn in g b o sh id an kechirganlari»> «Kachal polvon», «Aziz qishlog‘im», «Ism qo‘yilmagan xat» qissalari o ‘zbek bolalar n asrining yaxshi nam unalaridan hisoblanadi. www.ziyouz.com kutubxonasi H AKIM N A Z IR (1 9 í5 y iid atu g ‘ilgan) H ayotda h ar bir kishining, katta-kich ikn in g o ‘ziga yarashiq b u rc h va vazifalarí, yum ush va tashvishlarí, um id va intilishlari bo‘ladi. T aro vatli qishloqlarimizdan birida yashovchi K arim ning yagona ishi («Bir íup g‘o ‘za») sigir boqishdan iborat edi. Lekin inson bolasi boshiga nim a kelishini, q an day voqea ro‘y berishini oldindan bilmaydi. T a s o d if oyoq ostidan chiq ad i. Karim ning sigiri arqonini uzib ketib, bir n e c h a g ‘o ‘za nihollarini p a y h o n qiJib tashiaydi. Bunga Karim ning beparvoligi sabab bo ‘ladi. Bo‘lib o ‘tgan voqeaga Karim oldiniga parvo qilmaydi. Chunki bepayon zum rad dalalarda g ‘o ‘zaning son-sanog‘i y o ‘q. K arim ning sigiri p ay h o n qilgan nihollar esa buning oldida dengizdan b ir qatra-ku. A w aliga K arim ham shunday deb o ‘ylaydi. Biroq, unga o 'z id a n kattaroq bolalar b ir tu p g‘o ‘zad an q a n c h a to la , yog‘, q a n c h a d a n - q a n c h a m o d d alar b o rlig in i tu s h u n tir a d ila r. K a rim sh u n d a n k e y in g in a sig irn in g q a n c h a z a r a r keltirganligini payqab, achinadi, uyaladi. C h u n k i Karim bu ishda sigiri em as, o ‘zi aybdorligini ju d a yaxshi bilardi. Hakim Naziming asariaridan olib hikoya qilingan bu parchada qatrada quyosh aks etishi ko‘rinib turibdi. Yozuvchining shunga o ‘xshash o ‘nlab hikoyalarida, biz o ‘zimizga qadrdon olovli quyoshni, musaffo havoni, muqaddas ona yem i, bir so‘z bilan aytganda, bugungi go‘zal 0 ‘zbekistonni, osmono‘par «oq oltin» tog'iari bunyod etayotgan fidokor paxtakorlam i, uiaming quvnoq, baxtiyor bolalarini ko‘ramiz. U lar Hakim Nazir asariarining qahramonlaridir. Bu hikoyaning ijobiy qahram onlari o ‘rta va katta yoshdagi m ak tab bolaiaridir. Bu yoshda bolalami dunyodagi h am m a narsa qiziqtiradi, bu yoshda ularning ona-V atanga bolgan m ehr-m uhabbat, sadoqat, burch kabi olijanob tuyg‘ulari shakllanadi, go‘zal his-tuyg‘ulari, oliy insoniy m unosabatlari uyg‘onadi. Bu qahram onlar shunday yoshdaki, uiam ing o ‘zaro m unosabatida soddalik, shu bilan b ir qatorda jiddiylik va q a t’iyat bor. Shuning uchun yozuvchining «Boshoq» hikoyasining q ahram o n lari Azimjon va T oshtilla boshoqda ishtirok etm asak , kattalar oldida u yatga qolam iz, m ehnat intizom ini buzgan bo ‘lam iz, degan fikrga keladilar. B u bolalar m a' naviy dunyosi boyligidandir. H a k im N azir bu tuyg‘ular o la m id a m ehnat rom antikasiga katta e 'tib o r berib, u ning o'ziga xos n afo satin i ko‘rsatadi. Adib o ‘zining bu tasvirlarida haq. Bu xususan uning o ‘zbek m illiy koloritini to ‘g‘ri va yorqin tasvirlashida, q ishloq turm ushidan olingan jo n li va hayotiy voqea detaliam i to‘g ‘ri topishida yaqqol ko‘rinadi. Adib asarlarida bolalarning xalq m ulkini ko‘z qorachig‘id ek asrash xususidagi o lija n o b tuyg‘ulari, jam oaning m ehnatini qadrlash, e'zo zlash lari, m ehnatning s h o n - sharafishi ekanligi haqidagi tushunchalari o ‘zining jo nli ifodasini to p g an www.ziyouz.com kutubxonasi Ana shunday bilim don adib 1915 yilda Toshkent shahrida maxsido‘z-kosib oilasida dunyoga keldi. Onasi Malika otinning maktabida boshlang‘ich m a’lumot olgandan keyin, poyabzal fabrikasiga kirib kasb egallash bilan birga kechki ishchilar dorilfununi (industiral texnikum)da o'qishni davom ettirdi. Hakim Nazir bolaligidan kitobxonlikka juda berilgan, gazeta vajumallarda bosilgan materiallami chanqoqlik bilan o ‘qib chiqardi. Undagi o ’qish-yozishga b o lg an qiziqish uni hozirgi «Tong yulduzi» gazeta-tahririyatida ishlashga olib keldi. 1934—1935 yillarda dastlabki hikoya, ocherklari gazetada, «Yosh kuch* jum alida bosilib chiqdi. B ular havaskorlik mashqlari edi. Adib jiddiyroq asar yozish uchun hayot taassurotlaridan tashqari chuqur nazariy m a'lu m o t ham zarur ekanligini angladi. Kunduzi redaksiyalarda ishlagan holda kechki Toshkent davlat pedagogika institutida o ‘qib, til-adabiyot fakultetini muvafaqqiyatli bitirib chiqdi. Bir oz vaqt o ‘qituvchilik qildi. Adabiy ishga astoydil berildi. 1942 yildan boshlab o ‘n bir yil davom ida 0 ‘zbekiston radio qo‘mitasida bo ‘lim boshlig‘i, bosh muharrir bo‘lib ishladi. So‘ng Badiiy adabiyot nashriyotida bosh muharrir, 0 ‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasida kotib, adabiy m aslahatchi vazifalarini bajardi. M azkur vazifalam i yozuvchi ijodiy ish bilan q o ‘shib olib bordi. Q unt, chidam b ilan o ‘z ustida ishlashi, tinim siz ijodiy izlanishi tufayli H akim N azir bolalar yozuvchisi sifatida kitobxonlarga tanildi. 1940 yilda «Kenja» (yangi n om i «Q uyosh qachon tutiladi?»), 1946 yilda «Salim ota» nom li hikoyalari respublika tanlovlarida sovrindor b o ‘ldi. 1951 yilda esa Moskvada rus tilida c h iq q a n «Malchiki iz kishlaka» hikoyalar to ‘plam i sobiq ittifoq tanlovida m uk o fo t oldi. Sevimli yozuvchim izning ijod yo‘liga sinchiklab nazar tashlasak, uning dastlabki ijodiy izlanishlari hikoyachilikdan boshlanganini ko'ramiz. Uning birinchi kitobi «Qishloqdagi jiyanlarim» ham hikoyalardanjamlangandir. Hikoya janri yozuvchi bilan yosh kitobxonlar olamini birlashtirishda bamisoli bir ko‘prik boldi. Bu ko‘prik orqali Hakim Nazir bolalaming boy, go‘zal, quvnoq, ajoyibotlaiga to la dunyosiga kirib bordi. Bir-biridan ta'sirii, bir-biridan o‘qimishli, bolalarcha jonli hikoyalari dunyo yuzini ko‘rdi. Bularda kichkintoylaming quvonchlaiga to ‘la turm ushi, his-tuyg‘ulari, o ‘qishi, xulq-odobi, kattalarga hurm ati, mehnatga m unosabati, milliy qadriyatlar o ‘z badiiy ifodasini topdi. Hikoyalarda yozuvchining kichkintoylar yoshi, saviyasi va ruhiyatini ko‘rsatishga alohida e'tiborbeigani ko‘rinib turadi. «Qishloqdagi jiyanlarim» (1948), «Besh baho» (1955), «Cho‘l havosi» (1958), «Yaxshi ism* (1962), «Meni taniysizmi?» (1963), «Bolajonlarin»» (1964) nomli hikoyalar to'plam lari birin-ketin e 'lo n etilib, bolalar va o ‘sm irlam ing m a ' naviy mulkiga aylandi. Hakim N azim ing k o ‘pgina hikoyalari bog‘ch a yoshdagi yoki endigina birinchi sinfga qadam q o 'y g a n bolalar hayotini aks ettirishga bag'ishlangan. B u n i ad ib n in g « B ir o g ‘iz s o ‘z*, «R asm li k ito b c h a » , « D a v ro n n in g qushchasi», «Qaysargina ukam *, «Yaxshi ism», «Ikki o ‘rtoq», «Bulbul», «Qanddon», «Igna», «Bir tu p g‘o ‘za» kabi hikoyalari misolida aytish mumkin. www.ziyouz.com kutubxonasi Bunday hikoyalarda bolalar o‘rtasidagi o ‘zaro d o ‘stlik, ax lo q -o d o b , a 'l o o ‘qish, ja m o a t ishlarida faollik k o ‘rsatish , kattalam in g y u m u sh la rig a ko ‘m aklashish, qushlar va jonivorlarga g ‘am x o‘r bo ‘lish, o rz u -u m id la r qanotida yashash va boshqa masalalar aks etganini ko'ram iz. Bolalarda orzu-umid, yaxshillk sari intilish kattalarga nisbatan kuchliroq bo ‘ladi. «Yaxshi ism» hikoyachasida ad ib xuddi shu to ‘g ‘rida so‘z y uritadi. Shoira endigina birinchi sinfga qadam q o ‘ygan. U hali maktab qonun-qoidasini yaxshi bilmaydi. Shuning uchun qizcha m aktab o ‘qituvchisi Z u h ra yulduziga raketa uchirilganligi to ‘g‘risidagi axborotni ro ‘znom adan o ‘qib b erg anida butun sinfni boshiga ko‘tarib: — Topdim ! Topdim! Topdim!! — deya ovozining b o rich a baqirib yuboradi Shoira. A yon bo'lishicha kecha S hoiraning onasi unga singilcha tu g ’ib bergan bo‘lib, chaqaloqqa nim a deb ism q o qoladi. Shu o n d a singilchasiga Z u h ra deb ism berish fikri tug‘iladi. B u haqda u butun sinfga so‘zlab beradi. «Yaxshi ism»ning ahamiyati shu n d ak i, bolaning Shoiraga, tanlagan ismga, qudratli texnikaga, shirinsuxan m uallim aga va otaga b ir u m r havasi keiadi. Bolalaiga har taraflama to‘g‘ri ta ’lim-taibiya berish, tushuntirish, o ‘igatish, uiarda ko‘nikm alar hosil qilish kattalarga bog‘liq. K ichkintoylam ing otaxon adibi «Bulbul» hikoyasida bu masalaga katta e’tibor beradi. Ona tabiatga, qushlaiga m ehribonchilik qilish g‘oyasi bu asam ing asosini tashkil etadi. Qobiljon qushlam i ehtiyot qilish, e ’zozlash kerak ekanligini, ularni urish, o zo r berish yomonligini tu sh u n ib yetmaydi. Shu sababli q o ‘shni hovliga kelib sayragan bulbulni urm o q ch i b o ‘ladi. Olim aka ishdan qaytganda Q obiljon qo‘shnilamikiga bulbul kelganidan xabar beradi. — D ada, dada! — dedi u k o ‘zini k atta-k atta ochib, — nega bizning boqqa bulbul kelmaydiya? — Q o ‘rqadi, — dedi dadasi. — N im adan qo‘rqadi? — dedi u ajablanib. — Sendan! — dedi dadasi. — Iya, nega endi mendan q o ‘rqadi? — A xir kesak otsang, m ayib b o ‘ladi-da! Bu ishing yaram ay d i deb aytib edim -ku. Qobiljon indamay, o ‘ylanib qoldi: endi nim a b o ‘ladi? Rostdan ham bulbuljon uning bog‘iga h ech kelm asm ikan-a? — Kesak otmasam keladimi, dada? — dedi oxiri Q obiljon. — A lbatta, keiadi, — deb ishontirdi dadasi. — B o‘pti! — dedi Qobiljon va shu paytdan boshlab q ush larga kesak otm aydigan b o ‘ldi. www.ziyouz.com kutubxonasi Adibning m aktab yoshidagi bolalarga bag‘ishlab yozgan ju d a ko‘p hikoyalari kitobxonni o n a y u rtn i sevishga, m ehnatkash boMishga, m ehnat a h lin i, ota-onani e ’zozlashga, kasb-hunar egasi b o ‘lishga chorlaydi. «Bir tup g‘o ‘za» hikoyasida yosh qahrm onlam ing xalq boyligiga bo‘lgan m unosabatlari g‘oyat hayotiy detallar, jonli, qiziqarli voqealar asosida ifoda etiladi. Bolalam ing o'yinqaroqligi tufayli yoshlaming xalq mulkiga bo ‘lgan m unosabatlari o ‘zgaradi. M uallif hikoyada qahram onlar xarakterini individuallashtirishga alohida e ’tib o r bcradi. Abdusam ad c h o 'rtk e sa r bola. G oho b a’zi gaplam i shartta aytib yuboradi (sigimi qidirib yurganda Qoraboy akaga qilgan muomalasini esga oling). Karim soddadil, to ‘g ‘ri so ‘z bola. Shu bilan birga, serharakatligi b ila n boshqalardan ajralib tu rad i. Bu holni biz K arim ning xatti-harakatlari, q iliq , odatlari, so‘zlari, o 'rto q la ri bilan m unosabatlarida ko'ram iz. M uallif «Qishloqdagi jiyanlarim * to‘p!amidagi «Valijonning dadasi* hikoyasida bolalaming jangchilaiga hurmat va muhabbatini tasviriaydi. Buni ikkinchi ja h o n urushidan qahramon b o ‘lib qaytgan Valijonning dadasini butun qishloq ahli zo‘r hurm at va katta tantana bilan kutib olganini ko‘rsatish orqali ochadi. «Jiyanim ning toychasi» hikoyasida kitobxonni qishloq bolalarining xarakterlari va hayoti bilan tanishtiradi. Mahmudjon bilan Omonning otasi paxtadan m o‘l hosil olish uchun kim o ‘zarga kirishadi. Bolalar o ‘z otalarining g ‘olib chiqishi uchun kuyib-pishib harakat qiladilar. M ahm udjon jonidan aziz k o ‘rgan toychasini aravaga qo'shib paxta tashishga kirishadi. Bu bilan yozuvchi qishloq bolalarining o‘ziga xos xarakterini yaratadi. Kichik bir parcha orqali katta b ir voqeani — bolalaming ulug‘ ishlarga qo‘l urganligini haqqoniy ko‘rsatadi. H a k im N a zirn in g a k s a riy a t asarlari, y u q o rid a k o ‘rganim izday, um um insoniy va milliy qadriyatlarga bag'ishlangan. M uallifning birinchi qissasi «K o‘korol chiroqlari» urushdan keyingi qishloq hayotida yuz bergan qiyinchiliklam i yengishda ota-onalariga ko‘mak k o 'rsa tg a n bolalar haqida, u iam in g m ehnatda xarakterlarining chiniqishi, d o ‘stliklarining toblanishi aks ettiriladi. Buqissani m uallif kitobxonlar talabi asosida keyinroq qayta ishlab, «So‘nm as chaqmoqlar» nom i bilan bostirdi. H akim N azim ing «Y onar daryo* qissasi o ‘zbek bolalar adabiyotining keyingi yillardagi katta yutug‘idir. «Gaz-qaynar» manzarasini yorqin bo‘yoqlarda gavdalantirgan bu asarda o ‘sha davrda Qizilqum sahrosi kishilarining jasorati, r o m a n tik h ayoti, q a h ra m o n lig i h am d a bir-biriga c h in m ehribonligi tasvirlanadi, shuningdek, oiladagi bola tarbiyasi, bunda ota-onaning tutgan roli ko‘rsatiladi. Asarda voqea o ‘n ikki yoshli o ‘quvchi D am ir tilidan hikoya qilinadi. Bundan ikki yil aw al otasi vafot etib, singlisi Popuk ikkovi onasining qaram og'ida qolishgan. Ko‘p vaqti ishda o ‘tadigan ona bolalar tarbiyasiga kam e ' tib o r bergan. Dam ir esa keksa buvisining o‘ta mehribonligi, yumshoqligi o rq a sid a o ‘yinqaroq, o ‘qishga k am xafsala, o ‘ja r b o lib qolgan. Natijada, u onasiga b o ‘yin egmaslikka xarakat qiladi. www.ziyouz.com kutubxonasi D am irlam ing uzoq qarindoshlari S ulto n am aki ulam ing uylariga te z - tez kelib turadi, shuning uchun bolalar unga o ‘rganib qolishgan. Keyinchalik ota sifatida shu oilaga kirgan Sulton amaki D am ir xarakterining shakllanishida m uhim rol o ‘ynaydi. D am ir xarakterida iz qoldirgan ikkinchi m uhim voqea uning Qizilqumga safari bo'ladi. Bu uning ko ‘z o ‘ngida yangi olam o ch a d i, uni m ehnat quchog‘ida chiniqtiradi. G azchilarning « G ‘ildirab yuradigan posyolkasi», «C ho‘pon bo boning boshchiligida» ochilgan «Mo‘ jiza quduq», bem orligiga qaram ay S ulton a m a k i k o ‘rs a tg a n fid o k o rlik , u m u m a n , g a z c h ila r n in g a f s o n a v iy qahram onligi D am ir ruhida keskin burilish yasaydi. Yozuvchining «Kenjatoy» qissasida h u n a r m aktabi hayoti qiziqarli va jo zibador aks ettirilgan bo‘Iib, o ‘sm irlarda ishchi kasbidan faxrlanish tuyg'usini tarbiyalashga xizmat etadi. «T ohir-Z uhra qissasi»ni olsak, unda b o sh m uom m a hayotga q ad a m qo‘yayotgan balog'at pallasidagi o ‘spirin bilan qizaloqning yosh qalblarida tug‘ilmish ilk sevgi kechinmalariga qaratilg an , u lam in g yoniq iztiroblari tasviriga keng o ‘rin berilgan. «D adam ni topib beringlar» qissasida b ir d e h q o n oilasi boshiga tush gan nohaqlik fojeasi kichiklar nazari orqali o'tkazilib, ulam ing ongi va ruhiyatiga yetkazilgan salb iy t a 's i r i badiiy ta h lil e tilg a n in i k o ‘ra m iz v a y o sh qahram onlar bilan birga iztirobga tusham iz. Hakim N a zir so ‘nggi kitobini «Oq fotiha» deb atadi. Bu xotira-qissa bo‘lib, bolalik sarguzashtlariga bag‘ishlangan. M u allif bezovtalik, g ‘ulg‘u la- hayajonlaiga to ‘la bolalik chog‘lari ko‘rgan-kechirganlarini jonli lavhalarda hikoya qiladi, kichiklikda ota-onasidan oigan ilk insoniy saboqlari u c h u n chuqur va sam im iy minnatdorchiligini izh o r etadi. H akim N a zir 1973 yilda «Lochin q anotlari* rom anini yaratdi. B u n d a urushga ketgan ota-onalarning o 'm in i bosgan 0 ‘ktam , U m ri va b o sh q a yosh vatanparvarlar obrazlari gavdalantirildi. R om anni jam o atchilik iliq qabul etdi. T adqiqotchilar: «Lochin q an o tlari» rom ani o 'z b ek b o la la r adabiyotida deyarli qo‘l urilmagan mavzuni — urush yillari kichkintoylam ing buyuk g4alabaga qo‘shgan hissasini ko‘reatishga bag‘ishlangan yirik asar sifatida qimmatlidir» deb yozdilar. Yozuvchining «Chiranm a g‘oz — h u n a rin g oz* nom li pesasi k o ‘p yil davomida yosh tom oshabinlar teatri sahnasida q o ‘yildi. M uallifning 24 ta kitobi rus tilida, 12 ta kitobi qozoq, qirg'iz, tu rk m a n , gruzin, arm an, ukrain, belorus, latish, litva, esto n va boshqa tillarda ta ijim a b o ‘lib chiqqan. Q ator hikoyalari nem is, fransuz, ispan, bulg‘o r, c h e x , m o‘g‘ul kabi tillarda e ’lon etilgan. 0 ‘zbekiston xalq yozuvchisi, Hamza nom idagi respublika Davlat m ukofoti va X .K. A ndersen nom li Xalqaro faxriy d ip lo m sovrindori H akim N a z ir o ‘z ijodiy faoliyatini davom ettirm oqda. www.ziyouz.com kutubxonasi O T K IR RASHID (1915-1990) Pedagog-shoir 0 ‘tk ir Rashid 1915 yilda Q o‘qon shahrida tug‘ildi. Bolalikdan kitobga, adabiyotga qiziqqan b o la ja k sh oir o n a shahrida o ‘rta m aktabni tam om lab, o 's h a yerda bosmaxonada h a rf teruvchi b o ‘Jib ishladi. O datda harf teruvchi h a r b ir yangilikdan boshqalardan ko‘ra oldinroq xabardor b o'ladi. H a r f teruvch i 0 ‘tkir Rashid h am «Yangi F arg‘ona» gazetasida bosilayotgan h a r b ir badiiy asam i eldan burun o ‘qir, ilhom lanar va o ‘zi ham s h e 'rla r yozishni mashq qilar edi. Havas va m ashqlardan boshlangan she' r yozishlar bora-bora kasbga aylana boshladi. Endilikda o ‘qish, hayotni o ‘rganish, izlanish kerak ekanligini sezgan 0 ‘tkir Rashid Samarqand Davlat universitetiga o ‘qishga kirdi. Universitetdagi o ‘qish, adabiyot shaydolari bilan d o ‘stlashish izlanishda b o ‘lgan 0 ‘tkir R ashidning ilhom iga ilhom qo‘shdi, uning she’riy mashqlari devoriy gazeta va adabiy alm anaxlarda ko'rina boshladi. 0 ‘tkir Rashid o ‘q ish n i tam om lab, Toshkentga keldi. Badiiy adabiyot nashriyotida m uharrir, «Y orqin hayot», «Guliston» ju m allarida va hozirgi « 0 ‘zbekiston ovozi* gazetasida adabiy xodim b o ‘lib ishladi. Bu jarayonda k o ‘plab qalam kashlam ing kitoblari, asarlari uning qoMidan o ‘tib, o ‘quvchiga tegdi. Bu ishlam ing h am m asi 0 ‘tkir Rashidning qalam kash shoir sifatida voyaga yetishida, to b lan ish id a katta bir hayot m aktabi b o ‘ldi. 1937 yilda 0 ‘tk ir R ashidning «Yoshlik» nom i bilan birinchi kitobi bosildi. Shundan keyin « S he'rlar*, «M ehnattantanasi», «Y illarvaodamlar» d e b nom langan h ik o y a v a o ch e rk lar to ‘p!am iari; «U m r qo'shiqlari», «Q o‘shiqlar guldastasi» , «G ulshan diyorim» kabi sh e ' r va qo‘shiq kitoblari n ash r etildi. 0 ‘tk ir R ashid dram aturg sifatida «K atta hayot», «Qudalar», «Q udrat», «Farzand deb...» nom li sahna asariari yaratdi. Shoir 0 ‘tkir R ashid b ir necha yil 0 ‘zbekiston fanlar akademiyasida ilmiy xodim bo‘lib ishladi. 1957 yilda « 0 ‘zbek bolalar adabiyoti taraqqiyoti ocherki» mavzusida dissertasiya yoqlab, fan nom zodi bo‘kii. U Download Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling