N. U. Arabov I f. d, professor

Ijtimoiy axloqiy marketing
So‘nggi yillarda mashhur bo‘lib kelgan ushbu hodisa bir nechta muhim tamoyillarga asoslanadi:

• 
  korxona jamiyatning insoniy manfaatlariga asoslangan iste’molchilarning oqilona ehtiyojlarini qondirishi kerak;
  
• 
  kompaniya iste’molchiga yoki keng jamoatchilikka zarar etkazadigan tovarlarni ishlab chiqarmasligi va sotmasligi kerak;
  
• 
  kompaniya doimiy ravishda mijozlarning ehtiyojlarini qondirish uchun imkoniyatlarni izlashi va yangi mahsulotlarni yaratishi kerak;
  
• 
  iste’molchilar atrof-muhitga zarar yetkazadigan texno- logiyalar yordamida yaratilgan mahsulotlarni sotib olmaydilar;
  
• 
  kompaniya joylashgan mintaqaning ijtimoiy sohasini muvaffaqiyatli rivojlantirishga yordam beradigan bunday dastur- larni amalga oshirishi kerak.
  

Ijtimoiy marketing tamoyillari va texnikasidan butun jamiyatning ham, alohida maqsadli guruhlarning hayotini yaxshi- lash uchun ham foydalanish mumkin.
So‘nggi yillarda ijtimoiy marketingning asosiy qo‘llanilishi to‘rt sohada: sog‘liqni saqlash, shikastlanishning oldini olish, atrof-muhitni muhofaza qilish va ijtimoiy safarbarlik yoki boshqa- cha qilib aytganda, fuqarolarni ijtimoiy muammolarni hal etishga jalb qilish.
Sog‘liqni saqlash - ijtimoiy marketingni qo'llash orqali ta'sir qilishi mumkin bo‘lgan muammolar va jihatlar:

• 
  chekish;
  
• 
  spirtli ichimliklar muammosi;
  
• 
  ortiqcha vazn;
  
• 
  OITS tarqalishi;
  
• 
  meva va sabzavotlarni etarli darajada iste’mol qilinmasligi;
  
• 
  yuqori xolesterin;
  
• 
  rak kasalligi;
  
• 
  tug‘ma nuqsonlar;
  
• 
  emlash;
  
• 
  qand diabet;
  
• 
  qon bosimi;
  
• 
  ovqatlanishning buzilishi.
  

Shikastlanishning oldini olish - ijtimoiy marketingni qo‘llash orqali ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan muammolar va jihatlar:

• 
  mast holda haydash;
  
• 
  xavfsizlik kamarlaridan foydalanish;
  
• 
  bosh-miya jarohatlari;
  
• 
  mashinadagi bolalar uchun xavfsizlik moslamalari (bolalar o‘rindiqlari, orqa eshiklardagi "bolalar" qulflari);
  
• 
  o‘z joniga qasd qilish darajasi;
  
• 
  uydagi zo‘ravonlik;
  
• 
  qurol saqlash;
  
• 
  maktabdagi zo‘ravonlik;
  
• 
  yong‘inlar;
  
• 
  qariyalarda zarar;
  
• 
  zaharlanish.
  

Atrof-muhitni muhofaza qilish - ijtimoiy marketingni qo‘llash orqali ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan muammolar va jihatlar:

• 
  ifloslanishni kamaytirish;
  
• 
  yovvoyi hayotning ayrim turlarini muhofaza qilish;
  
• 
  daraxtlarni kesish;
  
• 
  zaharli o‘g‘itlar va pestitsidlar;
  
• 
  suv resurslarini saqlash;
  
• 
  avtomobillar va boshqa manbalardan havoning ifloslanishi;
  
• 
  chiqindilarni qayta ishlash;
  
• 
  behosdan yong‘inlar;
  
• 
  energiya tejash;
  
• 
  ahlat;
  
• 
  daryo havzalarini himoya qilish.
  

Ijtimoiy safarbarlik - ijtimoiy marketingni qo‘llash orqali ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan muammolar va jihatlar:

• 
  a’zo va qon topshirish;
  
• 
  saylov huquqi;
  
• 
  savodxonlik;
  
• 
  jinoyatchilikning kamayishi;
  
• 
  hayvonlarni saqlash va saqlash.
  

Korporativ ijtimoiy javobgarlik strategiyasining bir qismi sifatida joriy qilingan ijtimoiy yangiliklar marketingning muhim vositasiga aylanib, yangi mahsulot va yo‘nalishlarni ishlab chiqi- shga, brend va iste’molchi o‘rtasida hissiy aloqani yaratishga va shu bilan sodiqlikni oshirishga yordam beradi.
( ❖ O‘z-o‘zini tekshirish savollari J

1. 
   Ijtimoiy marketing nima?
   
2. 
   Ijtimoiy marketing usullari nimalardan iborat?
   

1. 
   jtimoiy marketing va klassik o‘rtasidagi asosiy farqlar ni- mada?
   

4. 
   Ijtimoiy marketingning maqsadlari nimada?
   
5. 
   Ijtimoiy marketingning turlari va vazifalari nimalardan iborat?
   

6.Ijtimoiy marketing strategiyasi nima?
7.Ijtimoiy marketingni qanday tashkil qilish kerak?
8. Ijtimoiy axloqiy marketing nima?
9.Ijtimoiy marketingni qo‘llash sohalari qanday?
3.6. Virusli marketing
Virusli marketing atamasi Garvard Biznes Maktabining professori Jeffri Raport tomonidan 1996-yil dekabr oyida «Fast Company» jurnalida chop etilgan «Virusli marketing» maqo- lasida keltirilgan.
Maqolada u jonli va kompyuter viruslarining tarqalish tamoyillarini marketing xabarlari bilan taqqosladi va marketing xabarlari kompyuter viruslari bilan bir xil tarzda tarqatilishi va uzatilishi mumkinligini ko‘rsatdi. Kompyuter viruslari foydali dastur sifatida niqoblashgani kabi, viruslar tarkibi ham reklamasiz xabar sifatida yashinishi mumkin.
Virusli marketing deganda maqsadli auditoriyadan odamlar o‘z ixtiyori bilan va bepul ijtimoiy tarmoqdagi do‘st-do‘stlariga, tezkor xabarchilar, pochta orqali va boshqa yo‘llar bilan tarqata- digan "yuqumli" reklama tushuniladi.
Virusli marketing (virusli oldinga siljish) - reklama kampaniyasini o‘tkazishning ommabop usuli bo‘lib, unda maqsadli auditoriya vakillari o‘zlari kompaniya / xizmat haqida ma’lumot tarqatadigan asosiy kompaniyalardir. Ushbu yondashuv bilan mahsulotning afzalliklari va uni sotib olishga chaqiradigan an’anaviy tavsif yo‘q, har doim ham mahsulotni to‘g‘ridan-to‘g‘ri ko‘rsatib bo‘lmaydi.
Bunday reklama kampaniyasi o‘ziga xoslikni qamrab oladi va ko‘chli ta’sirko‘rsatishga qaratilgan. Xabar buni ko‘rgan odamlarni "tutishi" va do‘stlaringiz bilan bo‘lishishiga sabab bo‘lishi kerak. Virusli reklama video, matn, rasm, eshitish, o‘yin, dastur yoki elektron kitob bo‘lishi mumkin.
Bu holatda marketologning maqsadi yuqori ijtimoiy ahamiyatga ega odamlarni aniqlash va ularni qiziqtiradigan virusli xabarni shakllantirishdir. Axborot almashadigan odamlarning soni, ular qanchalik qiziqishlariga bog‘liq.